Helden op Hawaii

Uit Nederland krijg ik een berichtje dat het populaire programma '3 op reis' een item heeft over Hawaii. Dennis, de vleesgeworden Lonely Planet reisgids van het programma, volgt de voetsporen van James Cook.
Toch kan ook ik ontdekkingsreiziger Cook niet onvermeld laten. De man achtervolgt mij al maanden! In Melbourne zag ik zijn ouderlijk huis: een klein cottage ooit verplaatst uit Engeland en steentje voor steentje weer opgebouwd in Australië. In Sydney ligt een replica van de Endeavour, het schip waarmee hij zijn eerste expeditie maakte. Het anker van de echte Endeavour zie ik in het nationaal museum in Wellington. Dag in dag uit heb ik in Nieuw Zeeland een afbeelding van dat schip in mijn handen: als beeltenis op de munt van 50 dollarcent. Dan nog Tonga: dat heeft een monument op de plek waar de man land ging.  En hier op Hawaii? Jazeker, ook hier. Hij staat te boek als de eerste Europeaan die op Hawaii kwam. 

James Cook is het rolmodel van een ontdekkingsreiziger. Hij heeft in drie expedities echt veel van de wereld gezien, menig maal als eerste Europeaan. Hij was een briljant cartograaf en een goede leider. Rechtschapen, recht door zee, recht op het doel af. Liefhebbers van de geniale sciencefiction serie Star Trek weten het: James Cook stond model voor Starfleet captain James Kirk. Cook schreef in zijn dagboek met trots over zijn verre ontdekkingsreizen: hij ging "farther than any other man has been before me." In de Startrek versie werd dat een prachtig mission statement eindigend met:  "to boldly go, where no man has gone before"

James Cook is een icoon geworden. Dit soort mensen zijn als overbelichte foto's. Die ene kant, die hun zo beroemd maakt, is zo sterk belicht dat je de zwakke, donkere kant niet meer krijgt te zien. En dus lijkt die mindere kant niet te bestaan. Maar die is er mooi wel. Neem Cooks 17e eeuwse voorganger Abel Tasman, die grootse ontdekkingsreizen deed. Hij liet in een chagrijnige bui een van zijn bemanningsleden ophangen omdat die een order zou hebben genegeerd. Wat niet waar was. Dat Tasman daarvoor veroordeeld werd en uit al zijn rangen werd ontheven, staat niet op de voorpagina van de verhalen over hem.  Ook Cook had een mindere kant. Die kostte hem het leven. 

Dat was in 1779.  Een jaar eerder nog werd hij op Hawaii als een god onthaald. Dat moet lekker hebben gevoeld. Maar na vele omzwervingen over de oceaan was James teleurgesteld over de oogst aan ontdekkingen. Het was hem niet gelukt de zo gezochte Noordwestelijke Doorvaart bij Canada naar de Atlantische oceaan te vinden. Die teleurstelling maakte hem tot een geïrriteerde en ongeduldige man. Toen bij zijn tweede bezoek aan Hawaii een klein bootje van hem werd gestolen, greep Cook hard in. Hij liet een lokale koning ontvoeren. Niet slim, het feest was over.  Op het strand ontstond een confrontatie met de lokale bevolking waarbij Cook werd vermoord. 

Hier op Hawaii vinden we nog een icoon.  Barack Obama. Hier om de hoek geboren, in Honolulu. Kort na zijn verkiezing tot president was ik in de Verenigde Staten. Ik vergeet het beeld nooit: op mijn eerste ochtend aan het ontbijt in de States zat aan de tafel tegenover me een grote neger. Hij zat met zijn rug naar me toe. Op zijn hoofd een pet met de eenvoudige tekst: "Obama". Deze president was een en al hoop en belofte. Een kundig man, die zeker dingen heeft bereikt. Maar hoe naïef was het in 2009 te denken dat het tijdperk van de grote "change" op het nationale en het wereldtoneel was aangebroken. Acht jaar later weten we beter: aan het stuur blijven betekent vooral laveren en bijsturen, en dealen met wat op je pad komt. De Amerikanen verlangen alweer naar de volgende president. En Barack zelf misschien nog het meest. Ik lees in een interview dat Hawaii voor hem de heerlijke plek is waar zijn gedachten naartoe gaan in stressvolle tijden. En hij is hier niet alleen in gedachten. Barack heeft een riant buitenhuis aan het strand van Kailua, een eindje buiten Honolulu, waar hij zijn vakanties doorbrengt. Ik snap zijn liefde voor Hawaii. Het voelt hier open, vrij, welvarend, relaxed. Mooi weer, prachtig landschap en vooral: eilanden midden in de Stille Oceaan, letterlijk duizenden zeemijlen weg van al het gedoe op het mondiale schaakbord. 

We raken bijna verzeild in een vechtpartij tussen twee getatoeëerde spierbundels op dat strand bij Kailua. Als de jongens elkaar echt hard beginnen af te rossen in de branding, grijpen omstanders in. "Sorry 'bout that" zegt een van de twee keurig tegen ons als de hitte is bedaard. En even later geven de twee vechters elkaar als ware gentlemen een hand. Klasse, echt een presidentiële buurt waardig. 

Aan het mondaine Waikiki beach, het stadsstrand van Honolulu, staat het vijfsterren Trump International hotel. Het schijnt echt een mooi hotel te zijn, je mag er slapen voor 500 euro per nacht. Donald Trump heeft met zijn provocaties de harten van veel Amerikanen gestolen.  We hebben een nieuwe potentiële redder van de natie. Toch is het een hele klus om het overwegend op de Democraten georiënteerde Hawaii in zijn kamp te krijgen. Maar hij doet zijn best. Vol trots sprak hij vorige maand tijdens een interview op Hawaii News Now over het hotel dat hij bezit in Waikiki en de werkgelegenheid waar dat voor zorgt. Maar, analyseert een journalist van HNN een paar dagen later, daar klopt niks van. Zijn bedrijf was de ontwikkelaar en het hotel draagt Trump's naam, maar het is van een andere eigenaar. Donald Trump  vangt er een mooi bedrag voor, maar zorgt voor helemaal niks, ook geen werkgelegenheid, concludeert hij.  Ik denk dat Amerika wel een James Cook figuur kan gebruiken, zelfs met de mindere kanten van zijn karakter is het geen slecht alternatief. 

Iconen, of het nu ontdekkingsreizigers zijn of presidenten: we hebben ze nodig. En ik geef toe, doe het ze maar na. Een beetje overstralen mogen ze daarom wel.  De Amerikanen hebben James Cook hoog in het vaandel. Twee van de Space Shuttles droegen de naam van zijn schepen, Endeavour en Discovery. Maar, ook het Space Shuttle programma is ondertussen beëindigd. Beide ruimteveren zijn te bewonderen op een plek waar verhalen over iconen uiteindelijk terecht komen: in het museum.