Archipel

Wel of niet inpolderen was een van de eerste discussies die ons als kersverse geografiestudenten werd voorgelegd. De ringdijk om het Markermeer lag al een tijd te wachten op het nieuwe land dat zij zou gaan omspannen. Nieuwe grond voor de drukbevolkte Randstad, voor landbouw, bedrijven en banen. Of het meer zo laten, als ruimte voor natuur? De heersende stemming onder studenten was voor natuurbehoud, tegen inpoldering. En zo geschiede het ook. Het besluit om de Markerwaard niet in te polderen werd een keerpunt in de Nederlandse waterbouwkundige geschiedenis. In de tien voorafgaande eeuwen probeerde de Nederlander stukje bij beetje de zee buiten te houden en land te winnen. We werden een natie omzoomd door dijken en bezaaid met molens. Ongeveer tien procent van Nederland is zo tot stand gekomen. Op de tekentafel gingen de plannen nog veel verder. Niet alleen de Zuiderzee, maar de hele Waddenzee stond op de nominatie deel van het vasteland te worden.

Ik ben op weg naar wat zomaar het laatste landaanwinningsproject van Nederland kan zijn: de Markerwadden. Stipt op tijd vertrekt ´De Zuiderzee´ uit de Bataviahaven in Lelystad. Normaal gesproken pendelt deze boot in het zomerseizoen tussen Enkhuizen en Urk. Nu mag de bemanning van april tot oktober de veerdienst naar het haveneiland van de Markerwadden verzorgen. Dit jaar voor het eerst. Duizenden mensen maken zo kennis met een nieuw stukje Nederland.

In 2012 startte de Vereniging Natuurmonumenten een initiatief om weer leven in het Markermeer te brengen. Door de afsluiting van het IJsselmeer was het Markermeer in de loop van decennia een levenloos ecosysteem geworden. Natuurmonumenten lanceerde het plan om een aantal eilanden in het meer aan te leggen, die samen een nieuw natuurgebied zouden gaan vormen. Landaanwinning dus, om er natuur van te maken. Vier jaar later startte het werk. In 2016 kwam het eerste eiland daadwerkelijk boven water.

Na drie kwartier varen bereikt ´De Zuiderzee´ haar bestemming: de aanlegsteiger van het Haveneiland. Veters van wandelschoenen worden vastgeknoopt, windjacks gaan dicht en rugzakken om. Het volk mag van boord. Je zou misschien verwachten meteen in een desolaat landschap van zand en modder te staan maar dat is niet zo. Er is hier een heuse nederzetting aan het ontstaan. Met fonkelnieuwe houten gebouwen. De meeste zijn nog niet in gebruik genomen. Volgend jaar is hier een eilandpaviljoen met informatieruimte in bedrijf, huisvesting voor de eilandwachters, voor de havenmeester en de vele onderzoekers van het onderzoeksstation.

Loop je een minuut of wat verder dan wordt het leger. Een wandeling over het strand langs de golven van het Markermeer geeft je een ‘onbewoond eiland’ gevoel. En dat is precies waar iedereen voor komt. Het hoofdeiland van 800 hectare heeft 12 kilometer aan wandelpaden. Je loopt over een dijk langs het klotsende water, dan weer door duinen, over vlonderpaden door moerassige stukken, over zandpaden door de begroeiing. Aan afwisseling geen gebrek. Al die verschillende landschapstypen zijn er niet voor niets. Ze vormen een areaal aan typen habitat voor verschillende soorten vogels.

Het was nog een hele klus om uit de 5 meter diepe modderige bodem van het Markermeer dat eerste eiland te doen verrijzen. Onderwaterdammen werden aangelegd om het toekomstige eiland te beschermen, daarna luwtedammen om uit te groeien tot duinenrijen. Er werden geulen gebaggerd voor de aanvoer van slib waar het eiland mee werd opgespoten.

Vanuit de futuristisch ogende uitkijktoren Steltloper heb je een mooi zicht over een mini archipel in wording. Uiteindelijk moet hier een natuurgebied van 10.000 hectare gaan ontstaan: de helft boven water en de andere helft onder de waterspiegel.  Totaal een-zevende van het Markermeer. Het zal, als het gereed is, de eer krijgen een van de grootste natuurprojecten van West-Europa te zijn.

Een archipel van eilanden, die net boven de waterspiegel uitrijzen. Zou dit het beeld zijn van grote delen van Nederland over 100 of 200 jaar? Als we de gestegen zeespiegel niet langer met dijken kunnen bevechten, maar stukje bij beetje ons land prijs hebben gegeven?

Het jaar 2200. Het water heeft de ruimte gekregen om het ooit gewonnen land weer in te nemen. Ontpolderen is een gangbaar begrip geworden. 25 miljoen Nederlanders wonen in metropolen op hoge grond. Assen, Apeldoorn en Eindhoven herbergen elk meer dan 2 miljoen mensen.

Hier en daar liggen nederzettingen in zee. Op eilandjes net hoog genoeg om te kunnen bewonen. Zoals het  ooit met Schokland, Urk en Wieringen was. Het wonen op zo’n eilandje zal razend populair zijn stel ik me voor. ‘Nieuw in het voorjaar van 2020: ´Landal Marker Waddden’. Nee, dit is geen toekomstfantasie, maar werkelijkheid. Kijk maar op de website van  Landal GreenParks. Op het Haveneiland komen vier eilandhuisjes waar je vanaf voorjaar 2020 kunt verblijven. Dit recreatiebedrijf voelt de toekomst goed aan. Ik stel me tientallen van deze parken voor, op eilandenrijken in de Noordzeedelta.

Of de Marker Wadden daar bij zullen zijn is de vraag. Ze liggen maar net boven het huidige NAP. Als je nu eens een nieuw bord plaatst op het Haveneiland: ‘Welkom op de Marker Wadden, het laatste landaanwinningsproject van Nederland. Geniet er nog even van, de zee klopt al aan de deur.´

Het is tijd om te gaan. De schipper van de Zuiderzee maakt nog reclame voor zijn veerdienst Urk Enkhuizen, die best nog wat klandizie kan gebruiken. Nog een generatie of twee volhouden zou ik zeggen, dan is er werk genoeg voor de vele veerdiensten van eilandenrijk Holland.