Een rampjaar (2)

Ben je wel eens in Versailles geweest?  Dit keer tijdens mijn bezoek aan Parijs ga ik er niet heen, maar de herinnering aan de beroemde Spiegelzaal in het paleis staat me scherp bij.  Altijd dacht ik dat deze zaal ging over het einde van de Eerste Wereldoorlog. Dat is ook zo, maar kijk je naar het plafond, dan wordt je bedolven onder afbeeldingen van een andere oorlog: de inval in Nederland door Lodewijk XIV. Hoewel de Zonnekoning er niet in slaagde ons land in het rampjaar 1672 te veroveren, zag hij zichzelf wel als overwinnaar. Een overwinning die gevierd moest worden en groots getoond aan zijn onderdanen. Zoiets doe je met monumenten.

Lodewijk was goed in het laten oprichten van glorieuze bouwwerken. In je toptien van Parijse gebouwen staan er zeker een aantal. Hij liet het Louvre uitbreiden en de Tuilerieen tuinen doortrekken zodat de contouren van de Champs Elysees en de Place l Étoile  ontstonden.  Ook het Hotel des Invalides was een bouwproject in zijn opdracht.

De Zonnekoning dacht groots. Hij was de grondlegger van de beroemde Parijse boulevards. Daarvoor moest wel de oude stadsmuur die nog stamde uit de tijd van Karel V afgebroken worden. Een enorme ingreep was dat. Op de plek van de voormalige stadspoorten liet hij een tweetal triomfbogen bouwen. Ter ere van zijn overwinningen natuurlijk.

Ze lijken op elkaar, die twee. De Porte Saint Martin werd opgericht ter ere van Lodewijks overwinningen in de rijngebied en de annexatie van  Franche Comté, een regio in Bourgondië die werd veroverd op de Spanjaarden en definitief aan Frankrijk werd toegewezen bij de vrede van Nijmegen in 1678.

De Porte Saint Denis ligt honderd meter verderop langs de boulevard St Denis.  Als je wel eens in Rome bent geweest doet het je misschien denken aan de triomfboog van Titus bij het Colosseum. Die was de inspiratiebron voor Lodewijks exemplaar. Om duidelijk te maken om wiens triomf het ging lees je boven aan de boog in koeienletters ´Ludovico Magno´. Op de poort van deze Arc de Triomph avant la lettre uitbeeldingen van de Hollandse oorlog in 1672. Je ziet een voorstelling van de Franse troepen die de Rijn overstekende Franse troepen woest de Rijn oversteken, mensen smekend op hun knieën na de inname van Maastricht. De Hollandse leeuw buigt zijn hoofd met de tong uit te bek. Uitgeput, verslagen. Precies zoals de zonnekoning het had willen zien.

Ooit was het een prominent toegangspunt tot de stad Parijs. Nu is de boog eerder een sta in de weg voor het verkeer dat uit de zijstraten de boulevard op wil rijden.

Wandel van hier uit een kwartiertje richting het Louvre en de komt langs de Place des Victoires. Inderdaad, niet één, maar meerdere overwinningen van Lodewijk XIV moesten geëerd worden.

Fier kijkt Lodewijk van zich af, losjes zijn steigerende paard onder controle houdend. Vlak na de vrede van Nijmegen in 1678 werd dit plein speciaal aangelegd om het standbeeld een prominente plek te geven. Het oorspronkelijke beeld van de zonnekoning dat hier stond werd tijdens de Franse revolutie vernietigd. Koning Karel X liet in het begin van de negentiende eeuw het huidige bronzen exemplaar plaatsen. Ook hier geïnspireerd door iets uit het buitenland: het bronzen standbeeld van Peter de Grote op een steigerend paard in Sint-Petersburg. Ook op dit Parijse monument zien we de Franse troepen die de Rijn oversteken afgebeeld. Het is blijkbaar een van de hoogtepunten uit Lodewijks militaire bestaan.

Dat hij de Republiek daadwerkelijk zou binnenvallen werd in ons land lange tijd voor onwaarschijnlijk gehouden. Dat gevoel werd gevoed door de berichten die onze ambassadeur in Parijs, Christiaan Constantijn Rumpf, naar Den Haag zond. We weten dit omdat het journaal ‘van ’t geene mij binnen Parijs aen merckenswaerdig voorgecomen is’ bewaard is gebleven. Rumpf moest onder moeilijke oorlogsomstandigheden de Nederlandse belangen in het vijandelijke land zoveel mogelijk veilig stellen en zijn oren en ogen open houden. In de Rue de l’Université dicht bij de Seine waar hij zijn residentie had, zal de spanning rond de oorlog dagelijks te voelen zijn geweest. Het was een straat van diplomaten en regeringsfunctionarissen. Rumpf was in de jaren voor 1672 op de hoogte van de troepenopbouw van koning Lodewijk mee doende was, maar zag toch geen directe dreiging voor zijn vaderland. Hij schreef geruststellende brieven aan zijn broodheren in Den Haag. Zoals we weten pakte het allemaal anders uit.

Op zijn sterfbed schijnt Lodewijk XIV iets van spijt te hebben geuit over zijn oorlogszuchtige karakter en acties. Daar moet ik wel even aan denken als ik voor de Parijse monumenten ter ere van zijn veroveringen sta. Ik denk niet dat mijn berooide Brabantse voorouders ooit van zijn spijtbetuiging hebben gehoord. Namens hun toch maar een paar scheldwoorden uitgesproken tegen de man op het bronzen paard.

350 jaar later blijkt oorlogszuchtigheid nog lang niet verdwenen uit Europa. Het maakt weer ruimte voor nieuwe monumenten. Niet van de soort waarop met zogenaamde glorieuze overwinningen wordt gekoketteerd. Doe mij maar monumenten voor de ellende die is aangericht. Misschien dat het helpt.