Patronen

Ik bewaar al drie maanden een artikel uit het inflight magazine van Royal Air Brunei. Het gaat over een klein bedrijf in Stoke Newington, niet ver van Londen. Ze maken daar globe's. Op maat, naar wens en smaak van de klant. Hand beschilderd, een mooi ambachtelijk product. De wereld zoals jij wilt dat die er uitziet. Alle landen en steden erop, of alleen bergen, rivieren en meren. Een antiek beeld, of juist modern. Met zorg en liefde gecreëerd. 

Om hun leefomgeving te kunnen bevatten hebben mensen oriëntatiepunten, schema's, lijnen, tekens en taal nodig. Kleuren op de kaart om de zee te onderscheiden van het vasteland. Lijnen door continenten om landen te begrenzen. Letters om de namen van plaatsen te duiden.

Voor de vroege ontdekkingsreizigers was het een noodzaak. Navigeren als belangrijkste overlevingsstrategie. Goed kaartmateriaal kostte toen een fortuin. Een groot deel van het hedendaags geografisch woordenboek is in die tijd gemaakt. Landen, steden; hele volksstammen dragen de naam die ontdekkingsreizigers en cartografen ze toewezen. Het liefst natuurlijk hun eigen naam. Moet je tegenwoordig mee aankomen. Als je al iets voorstelt, mag je blij zijn als er een achterafstraatje naar je wordt genoemd, of een bankje in het park. 

Geografische modellen en symbolen zijn langzamerhand zo bepalend geworden, dat ze nu een deel van onze werkelijkheid vormen. Noord is boven, zuid is onder. Europa is het centrum van de wereld, zo staat het op onze kaarten. Afrika is in werkelijkheid veel groter dan veel mensen denken, omdat we de aarde vrijwel uitsluitend zien in de kaartprojectie van Mercator. 
Ik vond het een eyeopener te merken dat een groot deel van de mondiale vraagstukken die centraal staan in ons dagelijks leven, voor de mensen in het Pacifische gebied echt ver weg voelen, als dingen uit de periferie.

Het laatste land op onze reis is Nederland. Daar denken we niet alleen in geografische projecties, we hebben ze tot werkelijkheid gemaakt. Nergens zie je dat zo goed als achter het vliegtuigraam. Lijnen op de kaart hebben model gestaan voor de ordening van ons land. Strakke geometrische patronen. Mooi gemaakt naar onze smaak. 

Zo gaat dat in de wereld. Tot moeder natuur van zich laat horen en af en toe ingrijpt. Dan woelt een vulkaanuitbarsting, aardbeving, tyfoon of tsunami onze aangeharkte tuinen om. En gaan we weer aan de slag. 

We zijn terug in eigen land. De headlines in de media gaan over het Eurovisie songfestival. Al heb ik geen nummer gehoord of artiest gezien, het winnende land aan de grens van Europa lijkt een logische keuze. Voor een geograaf is er altijd wat te beleven. Waar dan ook.