Malariagrens

Grenzen tussen landen. Vaak lopen ze langs min of meer logische barrières als rivieren, bergketens, de zee.
De mens heeft er een eigen methode aan toegevoegd: de liniaal. Kijk eens naar de kaart van Noord-Afrika of het Midden-Oosten: kaarsrechte lijnen van soms duizenden kilometers. Typisch iets van de koloniale grootmachten in de negentiende eeuw. En onze eigen landsgrens? Die vertoont ook kaarsrechte lijnen. Ik ben in Meetjesland, een streek in Belgisch Oost-Vlaanderen aan de grens met Zeeuws-Vlaanderen. De grenslijn in dit gebied tussen Nederland en België volgt waterlopen, wegen en dijken. Bij het dorp Sint-Laureins is dat anders. Daar loopt de grens in een kaarsrechte lijn pal in de richting van het noordelijk gelegen Oostburg. Wie heeft hier de liniaal gehanteerd, en waarom? Dat blijkt een bijzonder verhaal.

In 1830 scheidde België zich af van het Koninkrijk der Nederlanden. Willem I probeerde tijdens de tiendaagse veldtocht de Zuidelijke Nederlanden nog te behouden, maar gaf deze strijd onder druk van de grote mogendheden al snel op. In 1839 werd België eindelijk erkend als onafhankelijke staat. Daarmee was de grens nog niet bepaald. Dat zou nog een paar jaar duren. In het scheidingsverdrag van Maastricht van 1843 werd de grens definitief bepaald; hoe anders dan het Unie verdrag van Maastricht van 1992 dat juist ging over vereniging.
Tijdens de Belgische Opstand  had de Nederlandse kolonel Joseph Ledel het commando over het westelijk deel van Zeeuws-Vlaanderen. Hij wist de Belgische opstandelingen succesvol buiten de deur te houden. De claim van België op Zeeuws-Vlaanderen werd nooit verzilverd. Het gebied bleef bij Nederland.

Je zou denken dat ons land zoveel mogelijk grondgebied wilde behouden, maar dat is niet helemaal waar. Joseph Ledel had een uitgesproken opvatting over de verdeling van het grondgebied aan de grens van Zeeuws-Vlaanderen: hij wilde een deel van het Meetjesland juist niet bij Nederland hebben en lekker aan de Belgen laten. De reden: moeraskoorts.

Kijk eens op de kaart naar de kaarsrechte grenslijn bij Sint-Laureins: ten oosten van deze lijn zie je grillig gevormde waterpartijen in het landschap. Het is het Krekengebied van Meetjesland. Vanaf de 12e eeuw drong de zee regelmatig het gebied binnen. Zo ontstonden geulen die werden uitgeschuurd in het landschap. Ze zijn vandaag de dag nog goed te zien en ze maken dit gebied tot unieke natuur.

Naast vruchtbare grond brachten de overstromingen iets minder aangenaams mee: malaria. De moerasvorming maakte het gebied een ideale broedplaats voor muggen. Malaria, of moeraskoorts, brak regelmatig uit in het gebied. Malaria, een ziekte waarbij we tegenwoordig uitsluitend denken aan tropische landen, kwam in die tijd regelmatig voor in onze streken. Pas in 1970(!) werd Nederland, als laatste land in Europa, malaria vrij verklaard door de Wereldgezondheidsorganisatie
Ledel wilde Nederland niet opzadelen met dat ziekmakende gebied. In 1843, toen de grens definitief werd bepaald, heerste er net een uitbraak van moeraskoorts in het Krekenland.  Landmeters kregen de opdracht bij Sint Laureins een denkbeeldige lijn naar de kerk van het Nederlands Oostburg te trekken. Zo werd het moerasgebied ten oosten van onze grens gelegd.  In het kreken en  polderlandschap staan de witte grenspalen van 1843 als monumenten in het landschap. De kaarsrechte grens is duidelijk aan het patroon van sloten te herkennen.

De Belgen maakten zelf een einde aan de slachtoffers die de moeraskoorts eiste. Zieken werden verzorgd in het Godshuis dat in 1843 met financiering van weldoeners werd gebouwd in Sint-Laureins. De Vlaamse priester Joseph-Olivier Andries spande zich in voor het uitgraven van het Leopoldkanaal, dat de afwatering ging reguleren  en overstromingen ging beperken.
Tegenwoordig is het Krekengebied van Meetjesland een toeristische attractie. Een heerlijk gebied voor wandelaars en fietsers.

Kaarsrechte grenzen in Afrika en het Midden-Oosten zijn tegenwoordig een indicator voor een conflictgebied. Verschillende bevolkingsgroepen werden door een potlood streep langs een liniaal bijeen gevoegd of uiteen gedreven. Een bron voor conflicten die vandaag de dag voortduren, of oplaaien.

Nederlanders en Belgen zijn al lang weer vrienden. Verwantschap in taal en geschiedenis, verenigd in de Benelux en de Europese Unie. Nog even en het is 200 jaar geleden dat de landen uiteen gingen. Die kaarsrechte grens bij Sint-Laureins is een mooie plek om dat samen te vieren. Ik stel voor onder het genot van een goede pint. Want zo kan het ook, langs kaarsrechte grenzen.