Nemen en geven

Volgend jaar is het 70 jaar geleden dat een grote watersnoodramp ons land trof. Iedereen kent het jaar 1953 van die rampzalige gebeurtenis. 

We spraken nog niet over de gevolgen van klimaatverandering, die we nu als oorzaak van een toenemend aantal overstromingen op onze planeet zien. Het was de zoveelste stormvloed die ons de das om deed. Een opgestuwde zee door een zuidwester storm. Tel daar springtij bij op, het moment waarop de zon en de maan op een lijn staan en maximale aantrekkingskracht op de aarde en diens wateren uitoefenen bij op. Dan heb je de spreekwoordelijke poppen op de dijken aan het dansen. De hele Noordzeekust is sinds mensenheugenis geteisterd door dit onheil. 

De ergste stormvloed in het Waddengebied was de Sint-Luciavloed van 1287, met een geschat aantal van 50.000-80.000 slachtoffers. Deze stormvloed deed de Zuiderzee ontstaan. 

Niet alleen het Nederlandse deel van de Noordzeekust, ook die van onze oosterburen heeft dit soort ellende ondergaan. 

Het Duitse waddeneiland Juist is het meest langgerekte van alle Waddeneilanden, 17 kilometer van west naar oost. Zo lang als het is, zo smal is het ook. Bij hoog water is het van de Waddenkust tot aan het Noordzeestrand niet meer dan 500 meter. Ondanks die smalte  omsluit dit eiland een flink meer, de Hammersee. 

Dat meer ligt hier niet zomaar. In 1651 woedde er weer eens zo’n storm die de zee deed opstuwen. Gevolg: de Sint Pietersvloed, of zoals de Duitsers het noemen de Petriflut sloeg toe. Ze hakte als met een hamerslag het eiland Juist in twee stukken. Het resultaat is heel mooi opgetekend op de kaart die Karl Ludwig von Le Coq  in de achttiende eeuw maakte. 

Pas in de twintigste eeuw slaagde men erin de Hammer, het ondiepe stuk zee waar het eiland werd gesplitst definitief te dichten met een duinenrij. Gevolg: de twee helften van Juist waren weer verenigd en de Hammer werd Hammersee.  

Ook in Nederland heeft men de gevolgen van de St Pietersvloed mogen ervaren. Amsterdam ging even kopje onder. Het water stroomde over  de Dam en de  Nieuwmarkt. Bij het toenmalige dorpje Houtewael, waar nu de Indische buurt ligt, brak de Sint Antoniesdijk. Het schilderij van Pieter Nolpe die de gebeurtenis optekende zegt je genoeg over de horror die dat bracht. Het Nieuwe Diep aan de oostzijde van de Indische buurt resteert nog als overblijfsel van de toenmalige stormvloed.  

Juist was maar dun bevolkt, het aantal slachtoffers bleef beperkt. Maar er stond het eiland nog meer te wachten. 

Kijk nog eens op  de kaart van Von Le Cocq. Helemaal aan westzijde zie je de naam Bill.  Hier lag ooit een dorp, met een kerkje. Op kerstavond 1717 gingen de eilandbewoners van het oostelijk geleden dorp Loog naar de kerk van Bill. Op de terugweg werden ze overvallen door een vloedgolf: 28 van hen kwamen om het leven. Het “Billdorf” werd zwaar beschadigd en nooit meer opgebouwd.

De Juister bevolking zwoegde hard om hun eiland weer aan elkaar te lijmen. Vandaag de dag zouden ze die keuze misschien niet meer maken. We moeten er aan wennen delen van het gevormde en gewonnen land weer terug te geven aan de zee. Dat idee moet in Nederland nog echt post vatten, maar insiders weten dat die discussie al lang gaande is. Nu nog vooral als daad van natuurontwikkeling.

Ook op Juist staan ze weer voor zo’n keuze. Het westelijk deel van het eiland, het Krautertal bij de Billriff loopt bij elke winterstorm  verder onder water. Kostbaar herstel van de beschermende duinen volgt steeds weer, maar ook de discussie over nut en noodzaak daarvan. 

Toegegeven, een stukje Waddeneiland teruggeven aan de zee is wat anders dan de hoofdstad van ons land met grachtengordel en al. In de 17e eeuw wisten de Amsterdammers de voeten weer droog te krijgen, en dat zal wel een tijdje zo blijven. 

Maar uitgesloten dat het in de golven verdwijnt? Dat vonden we tot voor korte van elke meter gewonnen land, in Nederland en Duitsland. Toepasselijk zie ik vandaag op de westpunt van Juist een gedeeltelijke zonsverduistering. De maan neemt zomaar een hap uit de zon. En niemand die ze tegen houdt.