John & John (2)

Dit jaar kiezen de Amerikanen hun 47e president. Een mooi moment om me te verdiepen in twee vroegere exemplaren. Ik kies de tweede en de 35e. Het zijn twee John’s, beide uit de omgeving van Boston, studeerden alle twee aan de Harvard universiteit en waren lid van de (voorloper van) de Democratische partij. De ene John, John Adams, is min of meer in de vergetelheid geraakt. Met de andere John, Kennedy genaamd, is geen sterveling op aarde onbekend. 

We leven in een tijd waarin complottheorieën hoogtij vieren. Sommige mensen hebben er behoefte aan. Een punt om naar te wijzen, een geleider voor gevoelens van onvrede en onzekerheid. Rondom de moord op president John Fitzgerald Kennedy barst het van de schimmige verklaringen. 

In 1961 betrad JFK het Witte Huis, als 35e en jongste president ooit van de VS. Het was een tijd van vooruitgang, verandering, beweging, hoop. Ook van spanningen op het wereldtoneel. Daarin was Kennedy voor velen het icoon van het vrije westen. Voor anderen een bedreiging voor de gevestigde orde. 

Amper drie jaar na zijn aantreden werd Kennedy vermoord in Dallas.

In het Witte Huis zag ik verschillende portretten van deze John. Een statige in de Red Room en een heel indrukwekkende van een president die peinzend naar beneden kijkt met armen over elkaar gevouwen. Het werd geschilderd door Aaron Shikler acht jaar na de moord op Kennedy, in opdracht van diens weduwe  Jacky. 

Maar los van die moord is het indringende portret nog steeds treffend. Deze president kreeg in zijn korte regeerperiode heel wat vraagstukken voor zijn kiezen. Zeker in zijn buitenlands beleid. Waar John Adams vooral te dealen had met de relatie met Engeland en Frankrijk, was het wereldtoneel 150 jaar later ingrijpend veranderd. Amerika was een grootmacht geworden. Kennedy moest zich bewegen in de concurrentiestrijd met grootmacht Sovjet Unie. De Cubacrisis en de start van de oorlog in Vietnam waren issues met grote gevolgen.

Een paar kilometer van het Witte Huis, op begraafplaats Arlington is het graf van John F Kennedy een plek waar de meeste bezoekers even gaan kijken. Op een kluitje staan ze voor de eenvoudige grafsteen. Waarschijnlijk met de vraag: “waarom moest deze man dood?”

Ik reis af naar de plaatsen waar hij zijn laatste dag levend doorbracht.

In het centrum van Fort Worth, Texas staat een standbeeld van John omgeven door een ronde muur met foto’s van zijn bezoek aan de stad op 22 november 1963. Het is een standbeeld van een man die zijn vuist balt als teken van saamhorigheid en kracht. “There are no faint hearts in Fort Worth”, sprak hij tegen de menigte die in de stromende regen op hem had staan wachten. 

Later die dag zou de president in Dallas vermoord worden. Dallas was in die tijd geen fijne plek voor Kennedy om naar toe te gaan. Vooral aartsconservatief, wit en protestant, moesten velen niets hebben van deze katholieke president met progressieve ideeën

Texas was een typisch zuidelijke staat met vrijgevochten inwoners. In 1836 maakte het gebied zich los van Mexico en riep een republiek uit. Die werd ook door enkele landen erkend, waaronder Nederland. In Amsterdam had de republiek Texas een heus consulaat. Negen jaar later, na een oorlog tussen Mexico en Amerika sloot Texas zich aan bij de VS. De Lone Star state zou een conservatief bolwerk blijven met een grote aanhang bij de Republikeinse partij.

Er heerst deze ochtend een serene sfeer op Dealey Plaza, hartje Dallas. De vroege zon onder een bewolkte lucht geeft deze plek een vreemde kleur. Zestig en een half jaar na de moord op president Kennedy die op deze plek plaatsvond lijkt er weinig veranderd. Ik heb de beelden van de beroemde Zapruder film waarop de moordaanslag is vastgelegd  verschillende malen gezien. En nu sta ik op de plek waar het echt gebeurde. Een populaire president vermoord door een sullige lone wolf? Dat vraagt om complottheorieën. Die zijn er genoeg. 

Was het de CIA op wie John het toezicht verscherpte, de maffia die hij bestreed? Of de Russen die na de Cuba crisis een appeltje te schillen hadden met deze politieke schaker.  Dit zijn complottheorieën waar je je, zeker in het tijdsbeeld van de jaren zestig, wel iets bij kunt voorstellen. Fascinerender wordt het als je in meer zweverige theorieën duikt. En eentje daarvan kan haast niet toepasselijk)keer zijn dan op dit moment op deze plek. 

Op de Grassy Knoll vanwaar Zapruder zijn eeuwig beroemde filmbeelden maakte, staan twee statieven. Niet om een geweer op te bevestigen maar een telescoop. De plek van de moord zal straks in het donker gehuld zijn door een zonsverduistering. Blijkbaar willen sommige eclips spotters de magie nog groter maken door deze plek te kiezen. 

En misschien begrijp ik wel waarom. Er is een theorie dat de moord op zowel Kennedy als president Lincoln in de sterren geschreven stond. Of preciezer, in onze ster: de zon. En in haar samenspel met de maan. De zon en de maan bewegen in de zogenaamde Metonische cyclus. Eens in de 19 jaar staan ze op dezelfde positie als 19 jaar daarvoor. Dus als het op zeg 25 april volle maan is, kun je er vanuit gaan dat 19 jaar later de volle maan zich weer op 25 april voordoet. Deze ritmiek zorgt er ook voor dat zonsverduisteringen om de 19 jaar op dezelfde dag vallen. 

En laat nu in het tijdperk Kennedy een serie eclipsen op zijn verjaardag (29 mei) hebben plaatsgevonden en dito op de dag van de moord op hem (22 november). Als je nog een stap verder gaat: dezelfde ritmiek van zonsverduisteringen geldt voor de verjaardag en moord op president Abraham Lincoln. Lagen deze gebeurtenissen al vast in  een kosmisch raderwerk dat gestuurd wordt door een mystieke macht, een god?  Je zou er religieus van worden.

Dealey Plaza is nu omringt door monumenten die herinneren aan JFK. Een citaat uit de speech die hij in Dallas zou houden is vereeuwigd in steen. “For it was written long ago: except the Lord keep the city, the watchman waked but in vain.” Woorden die nooit heeft kunnen uitspreken. 

Buitenlandse bezoekers scharrelen door de monumenten die voor de vermoorde president zijn opgericht. Aandachtig lezen ze de teksten op displays, om even op te kijken naar het gebouw achter hen. Het Texas Book Depository. Hier gebeurde het dus, het lossen van het fatale schot.

Vanaf het uitzichtplatform op de 170 meter hoge Réunion Tower, die in 1978 werd gebouwd heb je een heel duidelijk zicht op Dealey Plaza. Het is nog steeds een plek die opvalt tussen de wolkenkrabbers in het centrum.

Daar beneden wordt vandaag lekker gehandeld in eclips-parafernalia. Je vindt de marktkramen door het hele centrum. Alle tv zenders zijn in de ban van de komende zonsverduistering. In heel Texas volgt iedereen gespannen de weerberichten, die niet gunstig zijn. Maar ik en al die anderen hebben geluk, op het moment suprème maken de wolken ruimte om het schouwspel in volle glorie te beleven. En een belevenis is het, net als die keer zeven jaar geleden in Idaho.

Het is de vijfde keer dat ik een totale zonsverduistering meemaak. Tijdens de totaliteitsfase die ik op de lege parkeerplaats van mijn hotel aanschouw hoor ik een schreeuw van opwinding in de verte. Pure magie. En het kosmisch raderwerk? Waar alles al in beschreven staat? Zoals het leven en de dood van een president? Ach, waarom zou dat niet zo kunnen zijn. Daar is toch geen complottheorie voor nodig? Gewoon natuurkunde met een vleugje magie. Misschien geloofde Kennedy als rechtgeaard katholiek daar zelf wel in.