Gespleten persoonlijkheid

Dat mensen een gespleten persoonlijkheid kunnen hebben weten we. Maar eilanden? Het lijkt er wel op, als je in Europa naar Ierland kijkt of Cyprus. Gespleten door een grens, een andere regering, door een oorlog. In Azië is Nieuw Guinea in tweeën gedeeld. Of Borneo, waar drie landen over heersen. In de Caribische Zee ligt het eiland Hispaniola, met aan de westzijde het arme Haïti, en in het oosten het toeristenparadijs Dominicaanse Republiek. 

In diezelfde zee vind je ook Sint Maarten. Een eiland zo groot als Terschelling. Hier, en alleen hier, grenst het Koninkrijk der Nederlanden aan de republiek Frankrijk. Haar naam dankt het eiland aan Columbus, die het op 11 november, Sint Maarten dus, ontdekte. In de 17e eeuw vestigden zich Fransen en Nederlanders op het eiland. Vooral voor de winning van zout, wat een belangrijk conserveermiddel was in die tijd. De twee moederlanden sloten in 1648 het verdrag van Concordia, waarin de opdeling van het eiland werd geregeld.  Het zou nog ruim 150 jaar duren voor het verdrag definitief werd, een tijd waarin het eiland 16 keer van eigenaar wisselde. Zo ontstonden uiteindelijk Sint Maarten en Saint Martin. Maar het gekibbel over de grens zou voortduren. 

De taxichauffeur die ons van Prinses Juliana airport naar de hoofdstad Philipsburg rijdt, zegt dat hij niet graag Nederlands spreekt. Ik hou van de Franse taal, vervolgt hij. Door zijn woorden klinkt iets tegen Nederland, hoe joviaal hij ook is. Net als Aruba en Curacao is Sint Maarten een land binnen ons koninkrijk. Buitenlands beleid en defensie worden nog door Nederland verzorgd, voor de rest is het eiland zelfstandig. Philipsburg heeft nog een vleugje koloniale air. Smalle straten, nog wat oude gebouwen, Nederlandse straatnamen. Een herinnering aan vervlogen tijden. Engels is nu de voertaal, de dollar de munteenheid en de Amerikaanse toerist is koning. 
Hoe anders is het aan de Franse kant van het eiland, dat gewoon een regio in Frankrijk is. Alleen de afstand in kilometers maakt de relatie speciaal. Franse nummerborden, de taal, overal vers stokbrood dat je afrekent met de euro en vooral: veel blanke Fransozen. Je waant je aan de Mediterranee bij hoog zomer. Op het kleine eiland konden twee microculturen ontstaan, die ondanks de open grens tussen de helften, hardnekkig in stand blijven.

Wie goed kijkt naar de kaart van Sint Maarten ziet, dat het Franse deel groter is dan het Nederlandse. Er is een mooi verhaal hoe die grens in de 17e eeuw werd bepaald. Een Nederlander en een Fransman werden aan de oostzijde van het eiland, bij Oyster Pond, met de ruggen tegen elkaar gezet. Ze kregen de opdracht langs de kust te gaan lopen tot ze elkaar weer tegenkwamen. Tussen die twee punten zou de grens worden getrokken. De Nederlander werd onderweg door de hitte bevangen wat zijn wandeltempo natuurlijk beïnvloedde. Zo wist Frankrijk een grotere hap uit het eiland te bemachtigen. 

De discussie over de grens duurt voort tot vandaag de dag. Pas vorig jaar werd een verdrag gesloten waarin de zeegrens werd bepaald. En heel recent nog, in november 2016 deed de Franse politie een inval in een restaurant in het grensplaatsje Oyster pond. De eigenaar zou geen belasting hebben betaald en geen vergunning hebben. Dat bleek niet te kloppen, de eigenaar had alles wel degelijk keurig betaald en geregeld. Alleen, met de overheid aan de Nederlandse zijde van het eiland. De situatie leidde tot Kamervragen in Nederland. Onze minister kon niet anders dan beloven dat er met Frankrijk over gesproken zou worden. En hij benadrukte dat de vriendschappelijke relatie met Frankrijk niet door dit incident werd beïnvloed​. Beide eilanddelen willen graag uitstralen een eenheid te zijn, maar de belangen zijn groot. Het toerisme groeit nog steeds, en aantrekkelijk gelegen plekken zijn goud waard. 

In de geschiedenis van het Caribisch gebied is wel eens vaker een eiland tijdelijk gedeeld door twee grootmachten. Engeland en Frankrijk deelden Saint Kitts in de 18e eeuw. Maar meestal werd er gestreden tot de totale controle over een eiland verkregen was. Waardoor de meeste eilanden geregeld van eigenaar wisselden. Een blijvende verdeling zoals op Sint Maarten is een unicum. Een beetje 1, en een beetje apart. Met twee moederlanden die dat ondersteunen, maar ook goed op hun belangen passen. Dat is nou een eiland met een gespleten persoonlijkheid.