Twee gezichten

Turkije, waar Europa begon. Zo luidt een slogan van het Turks bureau voor Toerisme. Dat klopt, een belangrijke bron van de Europese beschaving ligt hier. 
Anno 2017 hoor je de tegengestelde slogan ook. Ik stel het als vraag: is Turkije waar Europa eindigt? Geografisch misschien, we zien het als grensgebied tussen Europa en Azië, zoals je Oekraïne als grensgebied tussen Europa en Rusland kunt zien. Politiek is het afwachten maar voorlopig lijkt het seculiere land dat onder Ataturk is ontstaan niet echt van koers te veranderen. En cultureel? Traditioneel is Turkije het land waar West en Oost elkaar ontmoeten. Beide sferen zijn duidelijk aanwezig. En heel zichtbaar. Het recept voor een contrastrijk land.  

"Sorry for Erdogan". Een jonge man van midden twintig spreekt ons aan in Denizli, een grote industriestad in het westen van Turkije. Hij heeft ons Nederlands horen spreken. De diplomatieke rel tussen Nederland en Turkije en gepeperde uitspraken van de Turkse premier over het 'fascistische' bewind in Nederland zijn breed uitgemeten in de media hier. "We don't like him", vervolgt hij. Meer dan de helft van de inwoners van zijn stad hebben een 'nee' stem uitgebracht. De 55% die hij noemt zijn tekenend: een krappe meerderheid. Hij bevestigt dat het vooral de laaggeschoolde Turken zijn die voor hebben gestemd. 

"Oh, my God" zegt een winkelier in het centrum van Izmir als hij hoort dat we uit Nederland komen. "Hollandali", antwoord hij zijn vragend kijkende buurman. "Thank you for coming" zegt een ander. Elders wordt onze hand geschud. Alsof we een geuzendaad verrichten door hier te komen. Dat mensen wegblijven wordt gevoeld. 
De toeristische sector heeft stevig te lijden onder de onrust. 17% minder inkomsten in het eerste kwartaal van dit jaar. En dat terwijl de inkomsten in 2016 al 30% minder waren dan de jaren ervoor. Op een handjevol passagiers na is mijn vliegtuig naar Izmir leeg. Turkije wordt gemeden. Niet massaal, maar wel merkbaar. Een ober van een café aan de kust bevestigt, dat het veel rustiger is dan andere jaren. Vooral  toeristen die niet eerder in Turkije waren blijven weg, zegt hij. "Zij die vaker zijn geweest blijven wel komen". De ervaring leert dat het geheugen van de gemiddelde toerist niet lang is. Zodra de (media)rust terugkeert, doet de toerist dat ook. 

Het contrast tussen de onrust in de media en de rust op straat is opvallend groot. Zomaar wat nieuwsberichten van de afgelopen dagen:  opnieuw duizenden ambtenaren ontslagen die verdacht worden van sympathie voor de Gulen beweging, 200 demonstranten opgepakt tijdens de 1 mei viering in Istanbul. Dan het blokkeren van de digitale encyclopedie Wikipedia, omdat sommige informatie niet welgevallig is. Ik maak de blokkade live mee terwijl ik wat aan het opzoeken ben. Dit zijn geen nieuwsberichten die een gevoel van stabiliteit en veiligheid geven. 
Op straat in de steden en dorpen hier in het westen van Turkije beweegt het dagelijks leven zich echter in een ontspannen ritme. Er lijkt niets aan de hand. Zoals te verwachten zijn mensen vriendelijk en behulpzaam. Een groet wordt altijd zacht en hartelijk beantwoord. Hulp is er al voor je er om vraagt. Gastvrijheid is heilig.

Contrast is er ook als je de steden en dorpen vergelijkt. Waar een stad als Denizli voornamelijk modern oogt, zuid-Europees, iets wat ook voor de toeristische kuststrook geldt, zie je in de dorpen in het binnenland het traditionele, agarische leven domineren. Karacasu is een groot bergdorp van 6000 inwoners op 90 kilometer van de stad Denizli. Hier zie je het traditionele Turkije. Het terras van het koffiehuis vol grijs-bruin geklede mannen met snor en pet. De meeste vrouwen zijn ingepakt in traditionele kleding. Een veel gezien transportmiddel in de straten van het dorp is de tractor. Op enkele kleurige nieuwe appartementsgebouwen na, domineert de laagbouw van traditionele woonhuizen. Het geeft de reiziger een klassiek sfeerbeeld van 'de Orient'. Het zijn haast ongemerkt de beelden die je camera laten klikken. 
Dit soort beelden illustreert ook het welvaartsniveau in het land. Met een gemiddeld inkomen van 15.000 euro per jaar scoort Turkije helemaal niet slecht. Zet je daar het hoge werkeloosheidspercentages naast, de grote informele economie en de grote verschillen in inkomen, dan kleurt het economische plaatje zich in. Turkije streeft er naar om over een jaar of vijf tot de top 10 van economieën in de wereld te horen. Of dat lukt is de vraag. Begin dit jaar berichtte NRC dat in Turkije een recessie dreigt. Politieke onrust gaat zelden zonder economische schade.  Vooral de zwakke lira is een probleem. In combinatie met te hoge overheidsuitgaven, onder andere voor de aanleg van dure infrastructuur, is het economisch plaatje niet gunstig. 

Premier Erdogan spreekt zijn ongeduld uit naar de Europese Unie. "Turkije blijft niet lang meer wachten", doelend op de voortslepende discussie over het lidmaatschap. De vraag is wat het alternatief is voor het land tussen Europa en Azië. Rusland? Er lijkt sprake van toenadering tussen de twee. Maar Turkije en Rusland zijn nooit vrienden geweest. Turkse sympathie voor de Krimtartaren die zich verzetten tegen de Russische inlijving van de Krim. Russische steun voor de Koerden in Syrië en Turkije. 
India dan, ook een opkomende economie. Erdogan was er deze week op bezoek. Warme woorden over en weer, maar ook een twistpunt: Kashmir. Betwist gebied tussen Pakistan en India. Turkije sympatiseert met het islamitische Pakistan, en steunt de Indiase claim op het gehele gebied niet. Turkije heeft complexe politieke verhoudingen, met al haar belangrijke buitenlandse partners. 

Turkije is een mooi, gastvrij, intrigerend land.  Een land op het snijpunt van continenten en culturen. En mogelijk op het snijpunt van politieke stromingen. Turkije is geen Europa, maar heeft er wel veel van weg. Teveel om weg te poetsen. Het zullen twee gezichten blijven, een mooi contrast.