Turkije is in Nederland

Wat hebben Turkije en Nederland gemeen? Heel weinig zou je denken aan de boze woorden tussen de regeringen van de twee landen. Vijf jaar geleden was dat heel anders. Afgezien van de blijvende discussie over de toetreding van Turijke tot de EU, wat toen nog een voorstelbare optie was, klonken er vooral woorden van verbondenheid. 
In 2012 was het 400 jaar geleden dat de Republiek der Verenigde Nederlanden haar eerste ambassadeur afvaardigde naar het Ottomaanse rijk. 2012 werd een feestjaar waarin de relatie Turkije - Nederland op allerlei manieren werd bejubeld. Met geen ander land had Nederland zolang ononderbroken diplomatieke betrekkingen onderhouden, zei Ben Bot, voormalig minister van buitenlandse zaken en oud-ambassadeur in Ankara. Ineens ontdekten we dat Nederland vergeven is van objecten en verhalen die de hechte relatie met Turkije markeren.

500 jaar terug zette vader des vaderlands Willem van Oranje al de toon. Hij kreeg steun van het Ottomaanse rijk in zijn strijd tegen de Spanjaarden. Als eerbetoon gaf hij een dorpje in het veroverde Zeeuws Vlaanderen een betekenisvolle naam: Turkye. De Turkse amassadeur toog in 2012 naar het gehucht bij het vestingstadje Sluis om de dorpelingen de hand te schudden. Ik schat in dat ze hem een bos tulpen hebben gegeven.
Want deze bloem, de zo oer Hollandse tulp, met de Turkse naam Tulpan omdat ze lijkt op een tulband, hebben we lang geleden geimporteerd uit Turkije. Ze was een hype in de zeventiende eeuwse Republiek. Bemind om haar pracht, gewild als speculatieobject om de bizarre winsten die je kon behalen. De tulp is in Nederland gebleven en verworden tot internationaal symbool van ons land. 

Ik wandel door de kleurige bollenvelden van Noord-Holland. Voor ik afreis naar Turkije wil ik zien hoeveel objecten in het Hollandse landschap aan die bijzondere relatie herinneren. In Hoorn is dat niet moeilijk. Deze stad werd groot in de bloeitijd van de VOC. Het Westfries museum toont mooie exemplaren van zeventiende eeuwse tegels met tulpenmotief. Het oude centrum van Hoorn herbergt een prachtig pand: "De Gekroonde Jaagschuit". Aan het eind van de achttiende eeuw vestigde zich hier koffiehandelaar Kaag. De eerste Nederlandse firma die koffie importeerde uit het Ottomaanse rijk. De halve maan op het rode uithangschild buiten aan de gevel is als herinnering gebleven. 

In de negentiende eeuw was men verzot op het romantische beeld van "De Orient" Kijk eens in Edam, daar liet scheepsverzekeraar William Pont in 1844 een theekoepel bouwen in Turkse stijl. De lijst langs de dakrand van het gebouwtje is versierd met goudkleurige halve manen.
Ruim een eeuw later begon een belangrijk nieuw hoofdstuk in de relatie Nederland Turkije. Het heeft de titel gastarbeider. Groot conserven BV uit Hoorn is in 1962 het eerste Nederlandse bedrijf dat gastarbeiders uit Turkije naar Nederland haalde. "Ik dank mijn bestaan aan de Turken" zegt "Baba Damen", mede eigenaar van het bedrijf tijdens een interview in 2012. Vele Turkse handen maakten van de groenten uit het omliggende tuinbouwgebied een succesvol ingeblikt exportprodukt. De wederopbouw van Nederland, en zeker de groei van de industrie is mede te danken aan die honderdduizenden gastarbeiders. De meesten zijn gebleven. Tegenwoordig woont een half miljoen Turken in ons land. 

Handel heeft voor Nederland altijd voorop gestaan in de relatie met het Ottomaanse rijk en de republiek Turkije. 
We exporteren jaarlijks voor 5 miljard euro aan goederen naar Turkije. Als er handelsbelangen spelen is politiek vaak een beter te mijden onderwerp. Tenzij je vindt dat het te gortig wordt, dan gaat het vingertje omhoog. Al in de zeventiende eeuw hadden Nederlanders een opvatting over de politiek in dat land aan de grens van Europa. In 1670 reisde de Hoornse regent Gerard Hinlopen naar Izmir en Istanbul. In zijn reisverslag hekelt hij het despotische bewind van de Ottomaanse sultan en de slaafse samenleving die daardoor was ontstaan.  Een kant die de Republiek niet op zou moeten willen gaan, tekende hij op. Het lijkt 2017 wel. 

Het NOS journaal heeft naast berichtgeving over de nasleep van het referendum in Turkije, ook een item over de bloeiende tulpen in de keukenhof. Ze zijn een topattractie, populairder dan ooit. Zo populair dat het attractiepark op 30 april bezoekers adviseert weg te blijven. Het kan de toestroom van tulpenliefhebbers niet aan. Het is me nu wel duidelijk: Turkije is in Nederland.