Samenloop in Boston

De samenloop van omstandigheden is net als de samenloop van planeten: soms gebeurt het gewoon. We staan op het punt naar Boston af te reizen als ik een interessant bericht in de media lees. Waarschijnlijk is het wrak van de Endeavour gevonden. Het schip waarmee James Cook zijn meest bekende ontdekkingen deed. Ik schreef er al eerder over: Cook reisde met dat schip op een groot deel van het traject dat wij door de Stille Oceaan aflegden.

De wrakvondst is gedaan op een uurtje rijden van Boston: in Westport, Rhode Island. Het zinken van dit beroemde schip heeft alles van doen met gebeurtenissen in de stad Boston. En er is meer: Cook maakte op de dag af 246 en een half jaar geleden iets zeldzaams mee dat ik vandaag ook heb gezien.

Eerst maar eens dat schip. Na gedane dienst met Captain Cook werd de Endeavour in 1775 verkocht en omgedoopt in Lord Sandwich. Het ging dienst doen als transportschip voor de Britse marine. In 1776 mocht het aan de slag om Britse troepen te vervoeren naar de opstandige kolonie in Amerika. De Amerikaanse onafhankelijkheidsoorlog was uitgebroken. De Amerikanen waren de bemoeizucht en de belastingen van de Britten zat. Het centrum van die onafhankelijkheidsbeweging was hier in Boston. Midden in de stad is het zogenaamde Freedomtrail uitgezet, een patriottisch spoor langs de monumenten uit die tijd. De Boston Tea Party, waarbij thee van de Engelse East India Company uit protest in de haven werd gegooid, wordt hier met een museum en replica's van de schepen uitgebreid herdacht. Je wandelt ook langs het Old State House, de plek waar op 18 juli 1776 de Amerikaanse onafhankelijkheid werd uitgeroepen. En alles wordt 'on the spot' nagespeeld door acteurs in kleding van die tijd. 

De Britten gaven hun kolonie niet zonder slag of stoot op. In 1776 vervoerde de Lord Sandwich troepen om New York op de opstandelingen te veroveren. Dat lukte met  moeite, maar dat was niet genoeg. De stad Newport, iets boven New York, bleef in handen van de opstandelingen. Vandaaruit was een aanval op The Big Apple, die toen nog klein was, een logische stap. En dat was precies wat de opstandelingen in 1778 van plan waren. Zij overland, de de bevriende Franse marine over zee. De enige manier om hier een stokje voor te steken was de haven van Newport te blokkeren. Dat deden de Britten door een aantal schepen in de havenmond te laten zinken. Een daarvan was de Lord Sandwich. Er wordt al 25 jaar gezocht naar het wrak, maar nu lijkt het beroemde schip dus gevonden te zijn. Een uurtje rijden hier vandaan. 

De reden voor de expeditie van Cook en zijn Endeavour is precies de reden dat ik vandaag naar de zon stond te kijken. Britse astronomen hadden voorzien dat in 1769 twee bijzondere sterrenkundige verschijnselen zouden plaatsvinden: de planeet Venus zou voor de zon langs trekken, en datzelfde gold voor de planeet Mercurius.
Een unieke kans om belangrijke kennnis over de werking van het zonnestelsel te vergaren. Het vergde wel een reisje naar de Stille oceaan, want alleen daar was het gebeuren te zien. De British Astronomical Society wist de koning van Engeland te overtuigen een expeditie uit te rusten. James Cook mocht het uitvoeren. Na de Venusovergang op het eiland Tahiti waargenomen te hebben, werd op 9 november 1769 in Nieuw Zeeland naar Mercurius gekeken. 

De twee binnenste planeten van ons zonnestelsel, Mercurius en Venus, schuiven af en toe voor de zon langs. Een ieniemini stukje van de zon wordt dan verduisterd.  Mercuriusovergangen zijn minder zeldzaam dan die van de planeet Venus. Ongeveer 14 keer per eeuw kun je het zien, mits je de op de goede plek op de aardbol bent. In 2004 zag ik de zeldzame Venusovergang. Met een kleine verrekijker en een zonnefiltertje. Ik maakte een geïnteresseerde reiziger op het station van Utrecht en een aantal collega's in Den Haag heel blij met mijn amateuristische spulletjes. Ze waren getuigen van een zwart bolletje dat voor de zon te zien was. Een gebeurtenis die savonds een hot topic op het journaal was.
Cook ging speciaal naar Nieuw Zeeland om Mercurius voor de zon langs te zien gaan. Zo werd hij de eerste Europeaan na Abel Tasman die Nieuw Zeeland zag en de allereerste die aan land ging. Mercury Bay werd de baai op het Noordereiland genoemd. Hoe anders.  Hier in Boston zie ik 246 jaar en 6 maande later hetzelfde astronomische verschijnsel. Met heel beperkte middelen, een compact camera en een oude eclipsbril.  Ik moet ontzettend goed kijken, want het is een minuscuul puntje op de zonneschijf. En voor je het weet zie je een zonnevlek voor een planeetje aan. Alleen met grote moeite herken ik het ding op de foto van de zon. 

Wat is toeval?  Na een lange reis langs veel van de ontdekkingen van James Cook ben ik in Boston als op hetzelfde moment de Endeavour hier in de buurt gevonden wordt. Toevallig zag ik deze reis een Mercuriusovergang. Net zoals Cook er onderweg ook eentje zag. Een leuke samenloop, in tijd en ruimte.