Een betekenisvol plekje

Van cultuursocioloog Gerard Rooijakkers heb ik een mooie uitspraak geleerd: "de mens is een topofiel wezen". Oftewel, mensen geven betekenis aan plaatsen. Hoe ze dat doen, weet ik als geograaf maar al te goed. Ze trekken grenzen om gebieden die vervolgens een naam krijgen. Ter herkenning voegen we symbolen toe, zoals een vlag. Met een eigen taal, munt of paspoort weet iedereen goed te onderscheiden of ze wel of niet inwoner van het gebied zijn. Als reiziger heb ik al een grote collectie gebieden opgebouwd: landen, autonome regio's, (deel)staten, provincies. Deze zomer lijkt het er op dat ik ben begonnen aan een nieuwe verzameling: micronaties. Stond ik vorige maand nog in Coevorden op het grondgebied van wat de naam Eurostaete en later Wonderland heeft gekregen, nu heb ik een tweede exemplaar bereikt. 

Pas op! Gevaarlijke hellingen. Wandelen op eigen risico. Schijnbaar als een laatste poging potentiële bezoekers af te schrikken prijkt het bord in vier talen op een boom die het begin van de route markeert. Het nationaal park Kullaberg is een van de mooiste natuurgebieden in Zuid-Zweden. Het ligt in de provincie Skane op een schiereiland dat als een scherpe punt afsteekt van de westkust. De steile rotskust is het handelsmerk van dit gebied. Om het kiezelstrand te bereiken wacht je op veel plaatsen een scherpe afdaling door het bos. Zolang het niet regent hoef je je geen zorgen te maken over je veiligheid. Het maakt wel dat veel delen van het nationaal park moeilijk te bereiken zijn en niet vaak worden bezocht. 

Kunstenaar Lars Vilks heeft daar goed gebruik van gemaakt. In 1980 bouwde hij het kunstwerk 'Nimis' van 75 ton drijfhout. Het zijn vreemdvormige torens van aan elkaar gespijkerde houten latten. Om de weg naar de objecten te vinden is op bomen langs het pad hier en daar een gele letter N geschilderd. 

Na een half uur afdalen over boomwortels en keien sta je bij het eerste bouwwerk. Om helemaal beneden te komen moet je letterlijk door het object heen. Je volgt een smalle gang van houten latten over de rotsen naar het keienstrand. Niet even, maar zeker wel een kwartier. Alles is schots en scheef en smal, dus hou je goed vast. Pas wel op voor de tientallen spijkers om je heen. Hier en daar is het wringen geblazen om de nauwe doorgang te kunnen passeren. Rugzakje af, anders zit je klem. 

Eenmaal aan het keienstrand gekomen kun je Nimis in volle glorie zien. Een perfect decor voor een science fiction film. Ze ogen als duizenden jaren oude bouwwerken die je ziet als je voor het eerst op een nieuwe, ooit bewoonde planeet landt. Even verderop staat zijn tweede kunstwerk, Arx. Een grillig gevormd kasteeltje van steen. 

Lange tijd stond de kunst daar onopgemerkt, tot na twee jaar de gemeente doorkreeg dat er illegale bouwwerken in het natuurgebied waren opgericht. Toen ontspon zich een mooie soap: Vilks werd gesommeerd de boel af te breken. Hij tekende bezwaar aan maar de gemeenteraad van Hoganas besliste anders. Ondanks de sympathie onder een deel van de lokale bevolking die een nieuwe toeristenbestemming voor zich zag. Vilks besloot een statement te maken en richtte in 1996 rondom zijn twee kunstwerken de microstaat Ladonia op. 

Andere kunstenaars kochten zijn werken op in een poging een nieuwe procedure te starten tegen het omstreden besluit tot afbraak. Toen ook dat niet hielp stelde de kunstenaar voor zijn werken ritueel op te blazen. De gemeente liet een van de objecten verwijderen, waarop Lars Vilks toestemming vroeg een gedenkteken voor het gesloopte kunstwerk op te richten. Enig gevoel voor humor kun je de gemeenteraad niet ontzeggen, toen die besloot toestemming te geven mits het monument niet hoger dan acht centimeter zou zijn. Aldus geschiedde in 2002. Vilks had genoeg ophef veroorzaakt om de Zweedse nationale overheid het conflict te laten beslechten. Zijn kunstwerken Nimis en Arx mochten blijven. 

18 jaar later is er serieus werk gemaakt van de Ladonia. Hoewel door niemand officieel erkend, zeker niet door Zweden, heeft de micronatie 23.000 inwoners, een koningin, president en regering, een vlag (groen met een groen Scandinavisch kruis), een eigen munt, (Ortug genaamd) en een eigen online krant, de Ladonian Herald. Niemand woont fysiek in het gebied, de inwoners zijn net als bij Wonderland geen bewoner. Lars Vilks zelf is nog zeer actief betrokken bij zijn micronatie. 

Al heeft Ladonia geen bewoners, toeristen komen er genoeg. Duizenden per jaar, uit alle windstreken. Ook op deze zaterdag is het druk. Gezellig keuvelend dalen vriendengroepen en gezinnen het bospad af. Ontelbare selfies worden geschoten met de kunstwerken op de achtergrond. Grappig: een land met inwoners op afstand, een toeristenbestemming die in officiële documenten niet bestaat. Het stelt me gerust. De mens blijft betekenis geven aan plaatsen, of ze nu fysiek, onofficieel of virtueel zijn. En ik, ik ga mijn collectie micronaties vast nog uitbreiden.