De meest leefbare stad ter wereld

Hoe is het om de beste te zijn? De beste in onderwijs, gezondheidszorg, woonklimaat? Melbourne is het, althans volgens de ranglijst best leefbare steden van The Economist. Jaar op jaar scoort ze nummer 1.  Wat is het geheim van deze stad in het Zuidoosten van Australië? Ik vraag het mijn neef Martijn, een Nederlander die al een tijdje in de stad woont, met zijn vriendin Georgia, hier geboren. "Nou gewoon" is hun antwoord, "het is een stad met een heel compleet voorzieningenaanbod, vooral op gebied van cultuur.  Bovendien ligt het prachtig omgeven door natuur. Nationale parken, strand en zee liggen vlakbij." Beiden zijn er best snel in geslaagd hier leuk werk te vinden. Dat zijn ook punten voor Melbourne.

150 jaar geleden al werd de stad geprezen. In mijn boekenkast thuis staat een aardrijkskundeboek van F.C. Brugsma uit 1867, toen Australië nog Nieuw Holland heette.  'Melbourne, 125.000 inwoners, hoofdstad, met prachtige gebouwen.'  Prachtige gebouwen? Daar? Maar waarom daar, vraagt de geograaf zich af.

De historische tramlijn 35, deze maand precies 75 jaar oud, rijdt je een gratis ronde door het centrum. En inderdaad, ze zijn imposant, de 19e eeuwse bouwwerken in Victoriaanse stijl. Ze staan tussen moderne architectuur van glas en staal, een combinatie van gebouwen die niet misstaat.  Er zijn veel mensen op straat deze middag , vaak op weg met een beker koffie in de hand. De stad van 4 miljoen inwoners ademt een bezige sfeer uit, maar op een ontspannen manier. 

Melbourne werd bijna 200 jaar geleden gesticht. Dat ging zo'n beetje op dezelfde dubieuze manier waarop New York is ontstaan. Een zekere John Batman sloot in 1835 een verdrag met lokale Aboriginals.  Hij verwierf een enorm stuk land in ruil voor dekens, bijlen en messen. Een jaar later woonden er al 200 Europeanen. 

Tot 1850 was Australië zoals P R Bos (die van de Bosatlas) dat in het leerboek land en volkenkunde uit 1899 omschreef. 'Zelfs toen de Engelschen zich op de kusten hadden gevestigd in 1788 kwam Australië hun voor niets beter geschikt voor dan om een verbanningsoord te zijn.'  Het midden van de 19e eeuw was een keerpunt. Er werd goud gevonden in het achterland van Melbourne. Die ontdekking bracht een stroom  immigranten op gang. Nieuwe mensen die gevoed en vervoerd moesten worden. Landbouw en veeteelt begonnen zich te ontwikkelen, er werden  spoorwegen aangelegd. 

We gaan op bezoek in de 'Old Treasury', weer een mooi midden 19e eeuws Victoriaans gebouw. Ooit bedoeld voor grootschalige opslag van het gedolven goud. Die functie heeft het nooit gehad, de goudaderen waren leeg voor het gebouw af was. Nu is het een museum. "She can dance on gold" zegt een van de vrijwilligers als ze onze kleuter ziet. Die kleuter staat even later in de kelder op een glasplaat te dansen waaronder een serie nep goudstaven blinkend in rij en gelid ligt. De grootste goudklomp ooit ter wereld gevonden, komt uit dit gebied. 'The Welcome Stranger' zoals het monster van 70 kilo heet, ligt voor mijn neus in een vitrine. Niet de echte, het is een exacte kopie, die is gemaakt vlak voor het goud in 1859 in Londen werd omgesmolten. De gouddelvers zelf waren meestal niet te benijden. Maar, de 2 miljoen kilo goud die zij in de 19e eeuw opgroeven gaf een enorme 'boost' aan de ontwikkeling van het gebied. Dat verklaart de weldadige Victoriaanse architectuur in de 'meest leefbare' stad Melbourne. En, het verklaart het ontstaan van het hedendaagse welvarende Australië.

De 'Old Treasury' heeft een mooie serie panoramafoto's die de stad in 360 graden rond toont. Fotos uit 1862, 30 jaar na de stichting van de stad,  worden vergeleken met nu.  De oudste serie foto's laat mooi het gridpatroon van de stad zien. Begrijpelijk is er in 150 jaar tijd veel veranderd. Ongelooflijk veel zelfs.  De riante open ruimten tussen de 19e eeuwse bebouwing is volledig opgevuld, meestal de hoogte in.  Je moet goed zoeken om de oorspronkelijke bebouwing nog te zien. 

Ik doe mijn eigen test met een foto uit het boek van Bos. Het toont Collins Street rond 1900. Een dame van het museum meent de foto te herkennen van een eerdere tentoonstelling. Ze duidt me de plek, met de waarschuwing dat het moeilijk te zien zal zijn. Het wordt al bijna avond als ik in Collins street loop. Daar sta ik dan, dicht bij de hoek met Elizabeth Street. Het is ondertussen al donker geworden. Dankzij de torentjes op de achtergrond van de oude foto weet ik dat dit de plek moet zijn. Al het andere is onherkenbaar. Verdwenen,  veranderd, ingebouwd geraakt, uit zicht. 
Ik vind het niet erg. Melbourne is nooit een fijnere stad geweest dan nu.