Poel des verderfs

Het heeft lang geduurd voor ik Duitsland als reisbestemming leerde waarderen. Van huis uit kreeg ik een anti-Duits gevoel mee. Logisch, met familieleden die in de Tweede Wereldoorlog zijn omgekomen, gewond geraakt, ondergedoken. Maar dat is lang geleden. Het Duitsland van nu is grotendeels ontdaan van die zwarte tijd. De openlijke boetedoening, almaar door tot op de dag van vandaag, heeft daar enorm bij geholpen. Duitsland is een fijn land om in te reizen. Er is veel moois te zien, het land is goed georganiseerd en heel betaalbaar. 
Bovendien, Duitsland heeft veel meer verhalen dan die van de Tweede Wereldoorlog. Nu ik door het voormalig Oost-Duitsland reis kijk ik juist door een naoorlogse bril om me heen. Hoe dit gebied als DDR was en hoe het zich na de Wende heeft ontwikkeld. Maar helemaal ontsnappen aan het 'oorlogsspook' kun je natuurlijk niet in Duitsland. De laatste oorlog heeft een te diepe wond geslagen, er is teveel gebeurd. 

In het noordoosten van het land, aan de Oostzee tussen Lubeck en Rostock ligt het kleine eiland Poel (spreek uit: Peul). Een rustig lieflijk eiland waar ook in het hoogseizoen weinig mensen komen. Insel Poel oogt een beetje als Texel. 
Langs de weg naar het Oostzeestrand staat een groot gedenkmonument. Voor de slachtoffers van een van de meest tragische rampen in de Tweede Wereldoorlog. Het tot zinken brengen van de Cap Arcona, enkele dagen voor de Duitse capitulatie. 
Aan het einde van de oorlog wilde de SS zoveel mogelijk sporen wissen van de horror in de gevangenkampen en vernietigingskampen. Het Noordduitse kamp Neuengamme werd ontruimd. De gevangenen werden aan boord gebracht van de Cap Arcona, een luxe passagiersschip dat voor de oorlog dienst deed op de lijn naar Zuid-Amerika. Eenmaal op het schip werden ze, veelal ernstig verzwakt door de ontberingen in het kamp, aan hun lot overgelaten. Dicht op elkaar gepropt, nauwelijks eten of drinken. Op youtube vind je een documentaire uit de geschiedenisserie Andere Tijden over de gebeurtenissen die volgden. Een van de weinige overlevenden, Wim Alosery, vertelt op een nuchtere, haast koele toon wat zich voltrok. 

Op 3 mei 1945 werd de Cap Arcona, samen met nog een aantal Duitse schepen in de Lubecker bocht, gebombardeerd door de Britse luchtmacht. Alle schepen werden tot zinken gebracht. 7000 gevangenen kwamen om door verbranding of verdrinking. Of door mitrailleurvuur vanaf de toegesnelde Duitse schepen die SS-ers uit het water kwamen halen. Minder dan 500 mensen overleefden de ramp. Wim Alosery was een van hen. Hij zag het allemaal gebeuren: zoals een Pools echtpaar dat zich met een touw aan elkaar vastbond voor ze over boord sprongen. Hun kind tussen hen in. 

Over de luchtaanval door de Britten is tot op vandaag veel discussie. Waarom deden ze dit? Natuurlijk om te voorkomen dat groepen SS-ers zouden ontsnappen naar het nog bezette Noorwegen. Maar de Britse inlichtingendiensten waren op de hoogte gebracht van de gevangen op sommige schepen, zoals de Cap Arcona. Het gangbare verhaal is dat deze informatie de piloten niet heeft bereikt. Over ruim 25 jaar zullen we het weten: de archieven met de antwoorden blijven op last van de Britten gesloten tot 2045. 
In de documentaire van Andere Tijden geeft de Duitse  historicus Wilhelm Lange zijn visie op de gebeurtenis. "De Cap Arcona was een val voor de geallieerden (....) het schip was omgebouwd zodat het snel zou zinken (....) een relatief kleine aanval was dus voldoende." Linksom of rechtsom waren de gevangen op het schip ten dode opgeschreven. 
Nog wranger voelt het verhaal als ik lees dat de Cap Arcona in 1943 model heeft gestaan in een film over de ondergang van de Titanic. 

In de dagen na de aanval spoelden de lijken aan op de kusten in de omgeving. Ook op het eiland Poel, waar de lokale bevolking werd ingezet om de doden te bergen en te begraven. In Kirchdorf, de hoofdplaats van het eiland, staat het kleine 'Inselmuseum'. Het toont de wordingsgeschiedenis zoals je in alle gangbare streek en dorpsmusea ziet: objecten in vitrines, uitleg op displays, een nagebouwde winkel uit de vorige eeuw. Een van de ruimten is speciaal ingericht voor de noodlottige gebeurtenis op 3 mei 1945. Een model van het luxe passagiersschip en het verhaal van de 'Cap' in vijf displays. 

Buiten het museum is een rommelmarkt gaande. Er heerst een gezelllige, dorpse sfeer. Zorgeloos wandelen mensen langs de kraampjes. Het zij ze gegund, maar wat een contrast met de verschrikkingen hier in de buurt bijna 75 jaar geleden. Het was een ware poel des verderfs, een showcase van de totale waanzin waar deze oorlog in uitmondde. 
Toch weer die Tweede Wereldoorlog. Ik kan het verhaal simpelweg niet negeren.