Erwten

Google Maps is een mooi startpunt voor een ontdekkingsreis. Eenmaal besloten naar het Deense eiland Bornholm te gaan, open ik de app om mijn ontdekkingsreis voor te bereiden. Ik zoom in op het eiland en zoom weer uit om de wateren rondom te checken. Water dus, maar wacht eens, wat is dat voor puntje? Een vuiltje op mijn scherm? 
Opnieuw zoom ik in. Een micro archipel van 9 eilandjes verschijnt. En sterker nog: ik zie sporen van bewoning. Gebouwen. Zelfs een bootverbinding naar Bornholm! Hier moet ik meer van weten. En op voorhand denk ik: hier wil ik naar toe. Zo leer ik Ertholme kennen, de erwteneilanden. Het meest oostelijke punt van Denemarken. Met een totale oppervlakte van een halve vierkante kilometer mag je de archipel met recht heel klein noemen. Het grootste eiland, Christianso meet 500 bij 300 meter. Met een loopbrug is het verbonden met zijn kleinere broertje Fredrikso. Samen zijn ze het thuis van ongeveer 100 inwoners. 

Het micro eilandenrijk, op slechts 20 kilometer van Bornholm hoort niet bij een gemeente of een provincie. Het valt rechtstreeks onder het Deense ministerie van Defensie. Dat doet het sinds jaar en dag. In de 17e eeuw werd door de grootmachten Denemarken en Zweden gestreden om de toegang tot belangrijke handelsroutes door de Oostzee. De Deense koning Christiaan IV zag in hoe belangijk de erwteneilandjes waren en liet er een zeevesting en marinebasis van maken. De in Nederland geboren en naar Noorwegen geemigreerde militair ingenieur Anton Coucheron kreeg de leiding over de bouw. De vesting bleef stevig in Deense handen en behield een belangrijke militaire functie tot in het midden van de negentiende eeuw.  Slechts eenmaal raakte het direct betrokken in een oorlogshandeling, toen Christianso in 1808 werd gebombardeerd door de Engelsen, die toen in oorlog waren met Denemarken. In die tijd woonden er op Christianso ruim 800 mensen, vooral militairen van het daar gelegerde garnizoen. In de 18e en 19e eeuw diende het eiland ook als gevangenis. 

In onze tijd, vanaf de jaren zeventig van de vorige eeuw werd Christianso herontdekt en vestigde zich een nieuw garnizoen, ditmaal van kunstenaars. Die sfeer proef je nog steeds op de kleine eilanden. Er is maar een element dat de sfeer van verlatenheid vestoord: toerisme. Ik heb de eilanden weliswaar net ontdekt, ik ben niet de enige. Jaarlijks bezoeken 80.000 toeristen Christianso. In de zomer vaart er dagelijks twee maal een kleine boot van en naar Bornholm.

Het is een mooie ochtend als ik op pad ga naar de Erwteneilanden. Een heldere, blauwe lucht. Maar de zee is verre van kalm. Heftig deint de boot op de ruige golven. Het zitgedeelte in het ruim van de boot raakt steeds leger. Alle gevallen van zeeziekte staan boven aan dek. Ondanks de 55 minuten varen krijg ik het op het laatst ook moeilijk.           
De boot meert precies tussen de twee eilanden af, bij de voetgangersbrug. Dit is de plek waar de eilandadministratie en het enige restaurant te vinden zijn en de gebouwen die eens voor de huisvesting van soldaten bestemd waren. 
Aan wal zie ik wat het betekent om een eiland om te bouwen tot een zeevesting. Het is letterlijk zo, het hele eiland is ommuurd. Na 200 meter lopen volgt de stilte. Ik sta bij de dikke, granieten buitenmuren van de zeevesting. Langs de kanonnen kijk je op de onbewoonde eilandjes van de archipel. Het zijn nu natuurreservaten, duidelijk te horen aan het geschreeuw van de honderden zeevogels.

Een dichtbegroeid pad kronkelt een paar honderd meter dwars over het eiland, langs kleine stenen huizen. Niets lijkt leeg te staan. Ondanks de perifere ligging is er genoeg belangstelling om op het eiland te wonen. De bijzondere bestuurlijke status maakt dat inwoners weinig belasting betalen. Dan maar geen winkel of ziekenhuis in de buurt. Een klein schooltje is er wel. In hun ommuurde tuintjes aan een glaasje wijn trekken de inwoners zich weinig aan van de rondneuzende bezoekers. Straks zijn ze weer weg en is het eiland weer van ons zullen ze denken. Wat een leven. 
Uiterlijk zien Christianso en Frederikso er nog uit als eeuwen geleden. Een stapje terug in de tijd. 
Erwtjes op het Deense bord die je zo maar over het hoofd zou zien, zonder de moderne kartografie van Google Maps. Ben je maar een stipje op onze planeet? We weten je wel te vinden. En de boot komt straks.