Export-Emma

Duitsland is een hartstikke jong land, voor Europese begrippen. Volgend jaar zal het 150 jaar geleden zijn dat het machtige Pruisen de Duitse gebieden wist te verenigingen onder een Duitse keizer.

Tot die tijd: een lappendeken van vrijstaten, vrije steden en vorstendommen. Kijk maar eens naar een kaart van Duitsland in het midden van de negentiende eeuw: wat een werk hadden cartografen toen om de grenzen van al die friemelstaatjes in te tekenen.

Tot laat in de vorige eeuw behielden veel van die gebiedjes nog een vorm van eigen lokaal of regionaal bestuur. 

Neem Waldeck-Pyrmont, een duizend jaar oude regio ten westen van Kassel, in grootte ongeveer tweederde van de provincie Utrecht. Pas in 1929 hield het op te bestaan als vorstendom om op te gaan in Duitsland. Helemaal tot 1972 echter bleef de regio een zogenaamd Landkreis, een district met een eigen bestuur.

Ook kleine gebiedjes kunnen grote dingen voortbrengen. Dat zie je in de hoofdstad van Waldeck: (Bad) Arolsen, een lieflijke plaats van 15.000 inwoners. Midden in die plaats ligt een prachtig slot. Dat slot verbindt het oude staatje met het Koninkrijk der Nederlanden. 

Duitsland staat bekend om haar industriële exportproducten. Maar eeuwenlang had Duitsland een heel ander product dat de grens over ging: prinsen en prinsessen. Er waren er genoeg met zo’n groot aantal staatjes en vorstendommetjes. Ze waren de bron van hele koninklijke dynastieën in Europa. Zeker voor het kleine Nederland bleek het een belangrijk import goed. Ons hele koningshuis is van waarlijk “Duitschen bloed” en Waldeck leverde haar bijdrage. Met wie? Met koningin Emma.

Het pastel-geel gekleurde barokke slot staat heel toepasselijk aan de Koningin Emma Strasse. Vlug doe ik het elastiek van mijn mondkapje achter mijn oren om aan te sluiten bij de verplichte rondleiding die net is begonnen. Alsof ik er nog niet belachelijk genoeg uitzie met mijn flaporen mag ik ook nog een paar reuze sloffen over mijn schoenen aan. Verworden tot trol schuifel ik over de oude parketvloer. Die is ingelegd met grote zwarte sterren: het wapen van de familie Waldeck.

Vooral ‘Hollaender’ komen graag naar dit slot, vertelt de rondleidster. En dat is niet vanwege de zeldzame wandtapijten uit Amsterdam die de Witte Zaal versieren. In dit slot werd in 1858 Emma geboren, de derde dochter van George Victor, vorst van Waldeck en Pyrmont.

Haar portret hangt in de zaal met de wandtapijten. De dame van de rondleiding wijst op de uitdrukking op het gezicht van Emma. Net dertig jaar oud kijkt ze met een donkere blik uit haar pafferige hoofd. Dat was niet voor niets legt de rondleidster omstandig uit.  

Kleine vorstendommen hadden vaak grote moeite het onderhoud van hun bezit en levensstijl te financieren. Een bekende inkomstenbron was de leverantie van soldaten. Waldeck leverde bijvoorbeeld aan Pruisen, voor haar oorlogen tegen Oostenrijk. En aan Engeland in de Amerikaanse vrijheidsoorlog. De drie huwbare dochters van George Victor waren ook een buitenkansje. Een goede partij om te trouwen kon voor status en geld zorgen. 

Die goede partij was koning Willem III van Nederland. Hij was weduwnaar met drie zoons uit zijn eerste huwelijk die geen van allen geschikt bleken als troonopvolger, door onenigheid over een huwelijkskandidaat of omdat ze simpelweg niet wilden trouwen. Willem had een kind nodig om zijn troonopvolging en de Oranje dynastie veilig te stellen. En met spoed, hij was al 61 jaar. Zijn zoektocht naar een geschikte vrouw wilde niet vlotten tot hij werd getipt eens bij de Waldecks te gaan neuzen. 

De meiden daar zagen werkelijk niets in die halve bejaarde uit Holland die geen woord Duits sprak. De ene weigerde simpelweg, de ander verexcuseerde zich omdat ze zich al had verloofd met een ander. De jongste, Emma, nog maar 20 jaar oud, voelde de druk (en de geldnood) van de familie en vond dat ze niet kon weigeren. Een half jaar na hun ontmoeting huwde het stel in slot Arolsen. 

Het portret van Emma spreekt inderdaad boekdelen. Gelukkig was Emma bepaald niet met die bejaarde man, een vreemdganger die weinig populair was in Nederland. Zijn eerste vrouw smeekte meermalen om van hem te mogen scheiden. Maar Emma deed haar plicht: amper een jaar na hun huwelijk bracht ze een dochter ter wereld: Wilhelmina. Weliswaar geen zoon, maar daar was een oplossing voor. De grondwet werd gewijzigd zodat de troonopvolger ook een meisje mocht zijn. Emma werd als koningin-moeder en regentes erg populair onder de Nederlandse bevolking. Nota bene zij pleitte voor het gebruik van het Nederlands als spreektaal in adelijke kringen, in plaats van het toen gebruikelijke Frans. 

Het vorstendom Waldeck bestaat niet meer, maar het vorstenhuis nog wel. De banden met de Oranjes zijn altijd goed gebleven. Het huidige hoofd van het koningshuis, de 84 jarige  Wittekind Adolf Hendrik George-Willem was te gast bij het huwelijk van Willem-Alexander en Maxima. En in 2008, 150 jaar na de geboorte van Emma, was Beatrix op bezoek bij de Waldecks in Arolsen. 

De rondleidster is duidelijk trots op de prestatie van het kleine vorstendom Waldeck om het Nederlandse koningshuis van Oranje-Nassau (en het eigen vorstendom) te behoeden voor uitsterven. Met dank aan Export-Emma.