Erbprinz

Kort voor mijn reis naar Duitsland kocht ik een antieke reisgids van de beroemde Duitse firma Baedeker. Een exemplaar uit 1911, dat de regio Noordoost Duitsland behandelt. Tussen de bladzijden van het boek lag een vergeeld briefje. Het was een oud bonnetje, waarschijnlijk bijna 100 jaar, van een hotel in Weimar. Parkhotel Erbprinz. Met een zekere Carl Vetter als eigenaar. Zo krijg je soms zomaar een verhaal aangereikt. Voorzover ik nog een reden nodig had om Weimar op te nemen in mijn reis, was dat nu geregeld. 

Dat Weimar zo’n beroemde stad is heeft iets verbazingwekkends als je naar de politieke geografie van de regio kijkt. Ik heb er al eerder over geschreven: 100 jaar geleden was de kaart van Duitsland een grote lappendeken van staatjes. Vooral in het huidige Bundesland Thüringen was het bont: elf vorstendommen en hertogdommen op een grondgebied zo groot als onze drie noordelijke provincies. Een daarvan was het groothertogdom Saksen-Weimar-Eisenach. Een mond vol voor een gebied zo groot als Drenthe. De hoofdstad van dit kleine groothertogdom was Weimar. Ook naar de maatstaven van vandaag is het met 65.000 inwoners een kleine plaats. 

Rond 1750, toen Berlijn de 100.000 aantikte, woonden in Weimar 6.000 mensen. In die tijd werd aan Johann Michael Braun, die het lokale postkantoor runde, het recht toegekend een gasthuis te vestigen. Zo werd aan de Markt naast hotel Elephant, dat 50 jaar eerder was gestart een nieuw hotel geopend: hotel Erbprinz. Dat nota bene hier, op deze schijnbaar onbeduidende plek, zoveel grote namen zouden langskomen. 

Het begon bij Karl August, die tussen 1758 en 1828 (groot)hertog was van Saksen-Weimar-Eisenach. Zijn standbeeld staat op enkele stappen van de hotel locatie. Gezeten op een paard lijkt hij met zijn rechterhand de onrustige wereld tot kalmte te manen. Onder de hoede van deze groothertog, die bekend stond om zijn verlichte ideeën werden hotel Erbprinz en Elephant een ontmoetingsplek voor schrijvers, filosofen, musici, wetenschappers en wereldleiders. In de loop van de 200 jaar die volgden, waren alle grote namen uit de Duitse cultuurgeschiedenis in Erbprinz te vinden: Goethe, Schiller, Liszt, Wagner, Berlioz, Hans Christian Andersen, Karl May, Sigmund Freud en niet te vergeten geograaf Alexander von Humboldt. Ook Napoleon deed een dutje in het hotel, terwijl Hitler een verblijf bij de buurman Elephant prefereerde. 

Aan die laatste meneer hebben we te danken dat hotel Erbprinz zwaar beschadigd raakte in de Tweede Wereldoorlog. Eind jaren zestig sloot het hotel de deuren. Hotel Elephant heeft, dankzij vernieuwing en aanpassingen de tijd wel overleefd en bestaat nu nog als een van de meest prominente hotels in Weimar. Van de Erbprinz rest nog een stukje van de gevel, that’s it. Erachter ligt een parkeerterrein. Op de gevel een informatiebord over nog een bijzondere man: Johann Sebastian Bach. Zijn huis stond begin 1700 op de plek van hotel Erbprinz, staat er geschreven. Boven de wijnkelder van het verdwenen huis had Erbprinz haar ‘Bach kamer’. Het was in de jaren dertig een vermaard wijnrestaurant waarvan de wanden behangen waren met portretten van de beroemde componist. Een plek voor de top van de samenleving. Dat zie je aan de plaatjes van het hotel 100 jaar geleden. 

Weimar is in zekere zin symbool geworden van verlicht denken in Duitsland. Op 9 november 1918, de dag dat keizer Wilhelm II in het Nederlandse Doorn afstand deed van zijn titel was Duitsland voor het eerst een republiek geworden. Omdat Berlijn in de chaos direct na de Eerste Wereldoorlog in staat van  burgeroorlog verkeerde, zocht de landsregering een nieuwe standplaats voor de Nationale Volksvergadering. Het kleine Weimar, stad van grote denkers leek een geschikte plek.  

Frits Boterman, Nederlands historicus, schets in zijn werken ook de andere kant van Weimar in de jaren na de Eerste Wereldoorlog. In deze stad werd de Hitlerjugend opgericht. Hier had Hitler een grote aanhang onder de bevolking, die hij graag luidruchtig toesprak op het grote marktplein waar ook beide hotels te vinden waren. De Weimarrepubliek had weinig kans op succes legt Boterman uit. Het debacle van het verlies van de Eerste Wereldoorlog oorlog, het vernederende verdrag van Versailles, de politieke verdeeldheid in het land en de crisis van 1929 deden de eerste Duitse democratie de das om. 

De Erbprinz heeft geen tweede democratisch Duitsland meer meegemaakt. Net toen de Wende in 1989 plaatsvond, begon de sloop van het gebouw. 

Al is deze roemruchte plek en haar geschiedenis uit het zicht gehaald van de hordes toeristen die Weimar jaarlijks bezoeken, de inwoners van de stad zijn het niet vergeten. In 2013 toonde kunstenaar Carl Vetter een bijzonder werk. Carl is de zoon van de laatste eigenaar van het hotel en kleinzoon van de Carl Vetter op mijn hotel bonnetje. Zijn installatie gaf je, op basis van oud fotomateriaal en plattegronden, een kijk in de voorbije tijd van het hotel Erbprinz. De tentoonstelling trok veel aandacht. En dat was fijn. Zo scheen er nog een keer licht op de Erbprinz uit Weimar.