Plastic Paddy

In Swords, een Iers stadje net boven Dublin, staat een eeuwenoud kasteel. Swords castle werd in de 13e eeuw gebouwd. Het verhaal van het kasteel heeft een opvallend detail: in het jaar 1583 gaf de eigenaar, gouverneur Henry Sydney, onderdak aan 40 protestantse families uit de Zuidelijke Nederlanden (Vlaanderen). Het is een belangrijke aantekening in de geschiedschrijving over het kasteel, omdat op dat moment de toestand van het bouwwerk wordt beschreven. "The quite spoiled old castle". Een vervallen ruïne dus. Recent nog is het kasteel fraai gerestaureerd. Wandel je door Main Street, de hoofdstraat van Swords, dan loop je de grote toegangspoort vanzelf tegemoet. 

Wat deden die Protestantse Vlamingen in dat Ierse kasteel? Het is een verhaal van massaemigratie. De tweede helft van de 16e eeuw is heel bepalend geweest voor de Nederlandse geschiedenis. Ons land was zich los aan het maken van het Spaanse rijk. Dat ging niet zonder slag of stoot. De Tachtigjarige oorlog sloeg diepe wonden. In 1583 werd Antwerpen voor de tweede maal belegerd. De hertog van Anjou, op voorspraak van Willem van Oranje gekroond tot koning van de Nederlanden, vond Antwerpen een mooi buit voor zijn onderbetaalde soldaten. Deze, en alle andere oorlogshandelingen in de Zuidelijke Nederlanden leidden tot een uitstroom van meer dan 100.000 mensen, vooral protestanten, naar omliggende landen. Een gigantisch aantal in die tijd. De Noordelijke Nederlanden profiteerden het meest van deze 'brain drain'. Steden als Amsterdam en Leiden stroomden vol met kundige vaklieden uit het zuiden. Zo werd de basis voor de Gouden Eeuw gelegd. Ook Engeland was een belangrijk toevluchtsoord. Londen natuurlijk, maar vooral kleinere steden als Norwich en Sandwich (een verbastering van de Nederlandse naam Zandwijds) werden overspoeld door vluchtelingen uit Vlaanderen. En blijkbaar kwamen ze ook helemaal tot Ierland, dat onder de heerschappij van de koning van Engeland stond. De gouverneur van Ierland zag de vluchtelingen graag komen. Hij sprak de hoop uit dat deze ambachtslieden de luie Ieren zouden tonen wat hardwerkende vakmensen konden bereiken. Ze stelden hem niet teleur: na een paar maanden verblijf lieten zij het kasteel in opgeknapte staat achter. Het is een bezoek waard. De plek lijkt op een rugbyveld omringd door muren en torens. Veel nog in de staat van een ruïne, maar twee​ torens en een kapel zijn mooi gerestaureerd en toegankelijk. 

Ierland is een korte tussenstop op mijn reis naar de Verenigde Staten. Immigratie is een thema van alle tijden en alle landen. Hoeveel Ieren zijn er niet naar Amerika vertrokken? Veel, zo'n vijf miljoen in de afgelopen 200 jaar. Vooral in het midden van de negentiende eeuw, tijdens de grote hongersnood in Ierland, piekte de emigratie. In 40 jaar tijd vertrokken twee miljoen Ieren naar Amerika. In 1910 woonden er meer Ieren in New York dan in Dublin. 
Vorig jaar was ik in Braintree, een kleine voorstad van Boston. Maar liefst de helft van de inwoners van het stadje is van Ierse afkomst. De 'Paddy's' hebben hun stempel gedrukt op de wording van de Verenigde Staten. Heel wat Amerikaanse presidenten hadden Ierse roots: Kennedy is de bekendste, maar ook Reagan, Bush en Obama hebben voorouders uit dat land. En ze waren er trots op. Amerikanen met Ierse voorouders koesteren over het algemeen hun roots. Soms hebben meer met hun vaderlandse cultuur dan de Ieren zelf. Die dat op hun beurt een beetje lachwekkend vinden. 'Plastic Paddy' is de bijnaam voor emigranten die al meerdere generaties buiten Ierland wonen, en nog steeds hun afkomst in ere houden. 
Midden in Swords vind je een eettent die perfect past in het beeld van Amerika in de jaren vijftig. Een fris ogende cafetaria met glimmende roodleren banken aan roestvrij stalen tafeltjes.  Wie de serie "Happy days" ooit heeft gezien herkent het beeld. Eddie Rocket's City diner is een keten waar je van klassiek Amerikaaans eten kunt genieten in een authentieke sfeer. Hamburgers en Rock & Roll. Het zijn de iconen van immigranten-produkten die in een nieuw jasje uit de Amerikaanse melting pot verrezen. En daarna terugkeerden naar Ierland. 

Hele naties en culturen zijn het produkt van immigratie. Die wetenschap is voor sommigen een droom, voor anderen een nachtmerrie. En die wetenschap op zijn beurt is van alle tijden.