Twee gezichten city

Operatie Rio Grande is gestart. 100 agenten zijn aan de slag om de buurt bij het centraal station van Salt Lake City schoon te vegen. Het gebied ligt op een steenworp afstand van het beroemde Temple Square, het hart van de Mormoonse kerk. Alle verdachte personen worden gechecked. Boven het centrum cirkelt een politiehelicopter. 

De krant doet uitgebreid verslag van de operatie, die ruim tevoren was voorbereid. Resultaat op de eerste dag: 87 arrestaties. Het valt me op uit de berichtgeving dat vooral daklozen en drugsverslaafden worden opgepakt. Niet zozeer echte criminelen. Wie een beetje drugs bij zich heeft wordt zonder meer in de boeien geslagen. Orde in het gebied herstellen heeft de hoogste prioriteit. Daarnaast wordt ook geprobeerd mensen te helpen en definitief van de straat te krijgen. Sociaal werkers volgen in het kielzog van de agenten. Er zijn extra plekken gecreerd in gevangenissen, daklozencentra en afkickklinieken. Politieke druk vanuit bezorgde bewoners en ondernemers in het Rio Grande gebied, die verenigd zijn in de Pioneer Park Coalition, lijkt effect te hebben gehad. 
Ben McAdams, burgemeester van Salt Lake County, lid van de democratische partij en van de Mormonenkerk, wilde de problematiek met eigen ogen zien. Hij verbleef in het daklozencentrum in de buurt hij het station. De toestanden die hij daar zag overtuigden hem van de noodzaak tot actie.

Veel daklozen pakken hun biezen en zwermen uit naar andere gebieden downtown. Als wandelaar in de omgeving van Temple Square kom je ze vanzelf tegen. Sommigen zien er echt heel slecht uit, met hun vermagerde lijven. Anderen schuifelen voorbij achter een winkelwagentje vol dekens en plastic zakken. Ook in de tram, die in de centrumzone gratis is, zitten aardig wat randfiguren. Begrijpelijk, als ik naderhand lees dat de gratis tramroute de plek is waar je dealers vindt. Aan boord. Je rijdt een halte mee en verricht je transactie. 

Wat is er aan de hand in Salt Lake City? Een stad die hoog staat in ranglijsten van beste steden in Amerika. Een stad met een hoge economische groei, lage werkeloosheid en lage inkomensongelijkheid? De 'City of the Saints' met veel aanhangers van de Mormoonse kerk die een puur leven leven, zonder alcohol of drugs. Een stad met veel ruimhartige gevers aan goede doelen. 

In het tijdschrifte Utah Stories lees ik een illustratief artikel geschreven door Ryan Trimbe, zelf een ex-drugsverslaafde. Hij verteld over zijn ontmoeting met Jeremy, een verslaafde en dakloze die zwerft door het Rio Grande district. Ooit was Jeremy bouwvakker. Op een dag gaat hij naar de huisarts omdat hij rugklachten heeft. De arts schrijft hem pijnstillers voor, een gangbare werkwijze in de VS.  Na verloop van tijd raakt Jeremy verslaafd. De huisarts ontdekt dit en stopt met voorschrijven. Jeremy zoekt zijn toevlucht tot de straathandel waar de pijnstillers gemakkelijk te krijgen zijn. Wel tegen een prijs die tien maal hoger is dan via het legale circuit. Jeremy ontdekt dat heroine een stuk goedkoper is. Zo gaat het van kwaad tot erger.

Dit is geen uniek  verhaal voor Salt Lake City. De farmaceutische industrie heeft alle ruimte gekregen om pijnstillers te promoten onder het mom dat ze niet verslavend zijn. Wel dus. Een flink deel van de Amerikaanse middenklasse zit aan de pijnstillers. Ik lees schokkende cijfers. Utah heeft het grootste aantal doden in de VS als gevolg van een overdosis. Schrik niet, ruim 40% van de zwangere vrouwen in deze staat gebruikt pijnstillers. Onder huisartsen is het normaal pijnbestrijding te zien als een manier om het welbevinden van mensen te bevorderen. 

Salt Lake City is niet het gedroomde Nieuw-Jeruzalem van de Mormoonse stichter Brigham Young. Het is wel een stad met een hoge dynamiek. De agglomeratie groeide van nul tot een miljoen inwoners in 170 jaar. Een kwart daarvan is er in de afgelopen 25 jaar bijgekomen. Je bent een uur op weg over de snelweg om de hele agglomeratie te doorkruisen. Een rit door de stad gaat langs uitgestrekte buitenwijken, doorsneden door een spaghetti aan snelwegen en invalswegen. Onder een dikke deken van smog. Daar komt de bijnaam 'Smog Lake City' vandaan. 

De stad van de olympische wereldspelen in 2002 is desondanks prachtig gelegen, ingeklemd tussen de Wasatch bergen met haar wandel- en skigebieden en het uitgestekte grote zoutmeer. Het is een stad voor jongeren; eenderde van de huishoudens bestaat uit 1 persoon.  Zoek je een baan? Werk genoeg. Bij de kassa van de supermarkt Wholefoods ligt een stapeltje briefjes met 6 vacatures per direct. Voor alleen dat filiaal. Op bedrijfsauto's zie je regelmatig de tekst 'now hiring' 

Niet ver van het Rio Grande gebied ligt het gloednieuwe City Creek Center. Dit blok naast het beroemde Temple Square heeft in het 170 jarige bestaan van Salt Lake City vier maal een complete make-over gehad. Sloop en nieuwbouw. Waar we in Nederland lang worstelden met de toekomst van Hoog Catherijne in Utrecht, is hier een vergelijkbaar mega-winkelcentrum uit de jaren zeventig in 2010 volledig vervangen door een gloednieuw complex. Wonen, werken, winkelen en recreeren zijn gecombineerd tot een mini-stad. Stephen Goldsmith, lector in stedelijke planning aan de universiteit van Utah, is te spreken over het City Creek Center.. "De mens staat weer centraal in het ontwerp van het stadscentrum. Zowel door de functiemenging als het doordachte ontwerp van de openbare ruimten." Het is inderdaad een bijzondere plek. Voor mij heeft het nog steeds het karakter van een Amerikaanse mall, maar inderdaad met een aangename verblijfskwaliteit. Als je door het complex wandelt wisselen functies en sferen en binnen en buiten elkaar op een geraffineerde manier af.

Linda Wardell, de general manager van deze 21e eeuwse shopping mall is trots op het resultaat. "Dit is de plek voor wie het traditioneel winkelen en het internet niet de goede beleving bieden"' zegt ze in een interview voor het lokale tijdschrift Downtown. Het is een ontmoetingsplek waar mensen binnen een straal van 400 kilometer speciaal naar toe komen. "Alle leeftijden en inkomensgroepen zijn hier te vinden." Behalve zwervers en verslaafden uit het Rio Grande district voeg ik er aan toe. Want die zie je hier niet.  

Net als veel grote steden heeft Salt Lake City twee gezichten. Snel en dynamisch enerzijds, achterblijvend en verpauperd anderzijds. De scheidslijn tussen de twee gezichten is duidelijk, maar dun. Als er ergens in Amerika aanleiding is om die scheidslijnen te slechten, zou het hier moeten zijn, in de 'City of the Saints'.