WaterWeg

Water komt uit de kraan. Via een waterleiding die ergens onder de grond ligt. Zo hebben we dat geregeld. Niks bijzonders aan. Hoe anders is dat met de aanblik op de oplossing die de Romeinen hadden voor hun watervoorziening: het aquaduct.
Ronduit spannend vond ik de allereerste keer dat ik een echt Romeins aquaduct zag. Ik was een jaar of 15 en keek door het autoraampje in de verte naar de Pont du Gard. Wat een waterbouwkundig wonder vond ik dat ding.
Aquaducten spreken tot de verbeelding. Vanwege hun indrukwekkende verschijning en het staaltje techniek dat het tweeduizend jaar geleden vergde om ze te bouwen.

Tijdens deze reis trof ik twee bijzondere exemplaren. De eerste vanwege diens intieme, wat verscholen ligging en de andere omdat je er op en zelfs in kunt lopen.

Net ten zuiden van de Franse stad Metz ligt het dorp Jouy-les-Arches. De naam verraad al iets van wat je hier te wachten staat. Mits je oplet. De boog waar je onderdoor rijdt als je het dorp binnenkomt herken je misschien niet meteen als een onderdeel van een acquaduct. Tenzij je even opzij kijkt, dan is het plaatje duidelijk. Het bouwwerk uit de tweede eeuw gaat langs een groepje huizen in de richting van de oever van de Moezel. De blauwe regen die langs de huizen groeit kleurt het tot een mooi geheel. Nu staan er nog 16 bogen overeind, het resultaat van een restauratie in de negentiende eeuw. Ooit was de waterbrug die de rivier overspande meer dan een kilometer lang. Dat zijn ruim 100 bogen. De totale verbinding waarmee de Romeinse stad Divodurum (Metz) van vers water werd voorzien, lag grotendeels ondergronds en besloeg maar liefst 22 kilometer. Badhuizen, latrines, fonteinen en werkplaatsen werden erlangs gevoed. Zo kon de stad overleven.

Met een verse croissant van het bakkertje net achter het acquaduct zit ik in het park langs de oever van de rivier. Op het informatiebord staat een tekening van het bouwwerk zoals het ooit de Moezel overspande. De verbindingsroute van en naar de stad liep langs de rivier onder een van de bogen door. Net als nu. Heel klein in de onderste hoek van de de tekening zie ik een paard en kar gaan. Ik probeer me voor te stellen hoe het leven was voor de handelaars en soldaten die hier passeerden.

Lang mijmer ik niet, want ik ga door naar het tweede aquaduct. Dat ligt op mijn eindbestemming: de Aosta vallei in Italië. De stad Augusta Praetoria (nu Aosta) was een belangrijke plaats in de Romeinse tijd. Strategisch gelegen aan de voet van de Alpen had het vooral een militaire functie. De resten van een Romeins amfitheater herinneren aan die periode.

Zo’n stad en het omliggende platteland moest natuurlijk van water worden voorzien. En dus vinden we ook hier een waterbouwkundig werk. Op 8 km uit het centrum, aan het begin van de Cogne vallei ligt de Pont D’Ael. Wat kleiner dan het exemplaar bij Metz was, maar 200 jaar ouder en perfect intact. Dit aquaduct diende niet zozeer voor de watervoorziening van Aosta, maar voor de irrigatie van het omliggende platteland en voor het bewerken van marmer in de omgeving. Als je over het aquaduct wandelt kijk je 66 meter diep het ravijn in. Het begin van het Cogne dal. De wandeling terug doe je letterlijk door de brug heen. Die had destijds een dubbele functie: brug voor water en voor voetgangers. Waar tweeduizend jaar geleden mensen over houten planken liepen, wandel je nu over glazen platen door de galerij. Kijk de diepte in en je ziet de binnenste constructie van het ingenieuze bouwwerk. Dit ongetwijfeld dure acquaduct was geen staatsproject. Het werd particulier gefinancierd door een rijke familie van projectontwikkelaars en bouwers uit Venetië. Die er vast een hoop aan hebben verdiend.

Ik dacht altijd dat ik op mijn reizen door Europa, het Midden-Oosten en Noord-Afrika al aardig wat aquaducten had gezien. Maar nu ik op de website kijk van het Atlas Project of Roman Acquaducts moet ik me toch wat bescheidener opstellen. In deze database, grotendeels een Nederlands project zie ik, zijn alle Romeinse aquaducten zijn opgenomen. En dat zijn er ruim 1600!
Alleen al een blik op de kaart die ze hebben gemaakt is indrukwekkend. Elke stip is er een. Vooral in Zuidelijk Europa staan er veel. Dus ga je weer eens die kant op met vakantie, pik er dan eentje mee onderweg. Keuze genoeg.

Nederland gaat prat op zijn waterbouwkundige prestaties. Dat mag ook best. Maar wat de Romeinen 2000 jaar geleden presteerden is ongekend. Dat was een tijd waarin de schaarste van water hoog in het bewustzijn zat. Alleen al door de gigantische inspanning om het naar de steden te leiden. De reusachtige waterbouwwerken herinnerden je daar continue aan. Die functie mogen ze van mij weer hebben.
Want langzaam maar zeker beginnen we in de moderne westerse wereld opnieuw te beseffen dat voldoende drinkwater geen vanzelfsprekendheid is. Wie dat besef nog eens wil opvijzelen, weet nu waar te wezen.