Slapend monster

Deja vu, denk ik als ik het uitzichtpunt over de Laacher See bereik. Vijf jaar geleden schreef ik een blog over een supervulkaan. Wel eentje van een andere orde dan ik hier zie. In Yellowstone National Park sist, borrelt, spuit en stoomt het overval. Daar beseft iedereen dat hij zich in een reusachtig vulkanisch gebied bevindt. Hoe anders hier aan dit meer in het Eifelgebergte. Mooi verscholen achter een ring van bossen ligt de plas er onopvallend en stil bij. Niks meer dan een gewoon meer, zou je denken. Maar je wandelt op een vulkaan. En geeneens eentje die uitgedoofd is, het ding is nog actief.

Zo’n 12.000 jaar was het realiteit. Het monster barstte uit. Zoals we een schaal hebben voor windkracht (Beaufort) en voor aardbevingen (Richter), bestaat er ook zoiets voor vulkaanuitbarstingen: de Vulkanische-explosiviteitsindex. VEI afgekort. VEI-6 was deze, ook wel ‘kolossaal’ genoemd. Met een eruptiekolom van meer dan 30 kilometer hoog en tot 100 kubieke kilometer uitgestoten materiaal. Vergelijkbaar met de uitbarstingen van de Krakatau vulkaan in 1883 (1000 doden) en Mount Pinatubo in 1991 (300 doden en 2 miljoen mensen getroffen). Dit jaar nog explodeerde een onderzeese vulkaan bij Tonga met een kracht van VEI-6. Vastgelegd op spectaculaire satellietbeelden. Nog maar zes jaar geleden was ik daar, op maar 50 kilometer van de plaats van uitbarsting dit jaar.
Het kan nog erger want de VEI index stopt niet bij 6. VEI-8 is de max op de schaal. Dat noemen we dan mega-kolossaal. Die titel heeft Yellowstone.

De gevolgen van de Laacher vulkaan waren inderdaad kolossaal. De as van de uitbarsting is tot in Zweden en Italië teruggevonden. Dichter bij de vulkaan hoopte het uitgestoten magma op tot een pakket dat plaatselijk wel acht meter dik werd. In het Rijndal vormde dat magma dammen waardoor zomaar de loop van de Rijn werd verlegd. Er ontstond vervolgens een stuwmeer, tot door een doorbraak van een van de dammen zich een tweede ramp voltrok. Gelukkig was het nog volop ijstijd en de regio dunbevolkt. Er zullen geen grote aantallen slachtoffers zijn gevallen.

Mijn deja vu komt vanwege de dramatische verhalen over een mogelijk op handen zijnde nieuwe uitbarsting. Die wel erg doen denken aan de onheilstijdingen waarover ik schreef tijdens mijn bezoek aan Yellowstone.
Als je weet dat in de afgelopen miljoenen jaren de Laacher vulkaan gemiddeld eens per 12.000 jaar is uitgebarsten en je weet dat de laatste eruptie ondertussen meer dan dat aantal jaren is geleden, doet dat wel een rimpeltje op je voorhoofd ontstaan. Als vervolgens wetenschappers een studie naar buiten brengen dat de vulkaan weer magma aan het opbouwen is, dan zoetjesaan maar een koffertje klaarzetten?

Een paar jaren geleden kopte het AD: ‘ Supervulkaan roert zich op 120 km van onze grens’ en de Volkskrant ‘is het Eifel-vulkanisme nog steeds actief?’ Onderzoekers, waaronder geoloog Corne Kreemer hadden ontdekt dat in het centrum van het Eifel-gebied de bodem omhoog komt met een snelheid van ongeveer één millimeter per jaar. Dat is veel sneller dan gemiddeld in de afgelopen paar honderdduizend jaar. ‘Heel goed te verklaren door omhoogkomend magma, met de top op een diepte van zo’n 50 kilometer,’ aldus Kreemer. Liefhebbers duiken in zijn artikel in het Geophysical Journal International van augustus 2020. Hmmm, niet alleen stijgt de bodem, er is ook seismische activiteit gemeten die er mee verband lijkt te houden. En dan is er toch geruststelling. Vulkanoloog Bernd Andeweg van de Vrije Universiteit betwijfelde of er wel echt sprake is van veel activiteit, reageerde hij in dat dezelfde jaar in de Volkskrant. Het kan net zo goed het effect zijn van bewegende continenten. “Ik zou er probleemloos in een vakantiehuisje gaan zitten”. Gelukkig, er is geen aanwijzing da een grote vulkaanuitbarsting op handen is. Al zou het ooit in de toekomst wel kunnen gebeuren.

Het wandelpad rond het meer is bezaaid met typisch vulkanisch materiaal. Lichtgewicht steentjes met gaatjes: puimsteen. Gestold lava waarin gasbelletjes zijn opgesloten. Als broodkruimels langs het pad leiden ze me naar het uitzichtpunt. Ik kijk nog een keer goed. Echt mooi hoor, die lieflijk verstilde blik over het verscholen meer. Of is dit valse schoonheid?

Ik heb in de loop van de jaren al heel wat vulkanen gezien, op alle continenten van onze planeet. Oprijzend uit het landschap, rokend, gloeiend, stinkend naar zwavel. Maar zo ‘sneaky’ als deze zag ik ze niet eerder. Een slapende draak goed verstopt onder het oppervlak. Bericht aan moeder Aarde: vriendelijk verzoek om het monster niet wakker te schudden.