Steunpilaar

Nooit heb ik me afgevraagd waar de naam Santiago voor staat. Niet toen ik in de gelijknamige hoofdstad van Chili was, ook niet toen ik een van de Kaapverdische eilanden bezocht die zo heet. Zelfs bij het lezen over het beroemde Spaanse bedevaartsoord vroeg ik het me niet af. Maar nu heb ik het antwoord gevonden, in Zaragoza, hoofdstad van de Spaanse autonome provincie Aragon. Santiago was een van de twaalf Apostelen. Sant Yago, Sint-Jacob. Wij kennen hem als Jacobus de Meerdere. Het was hier, aan de rivier de Ebron dat volgens de overlevering Maria in het jaar 40 na Christus aan Jacobus verscheen op een zuil en hem opdroeg een heiligdom te bouwen. Deze gebeurtenis staat bekend als de allereerste Mariaverschijning ooit. Om het nog bijzonderder te maken: de verschijning vond plaats terwijl Maria nog leefde in Jeruzalem. Het ideale recept voor het ontstaan van een bedevaartsoord. En dat werd het.

Een bedevaartsoord heeft natuurlijk wel een kathedraal nodig van formaat. Nou, die heeft Zaragoza. Vanaf de brug over de rivier de Ebro zie je het bouwwerk in volle glorie. Met haar vier torens en alle tierelantijnen die horen bij de Spaanse barok. Het is de een na grootste kathedraal van Spanje en de grootste in de Barokke bouwstijl. 200 jaar werd er gewerkt  aan de huidige kerk, ruwweg tussen 1680 en 1880. Maar al lang daarvoor stond op deze plek een kapel. De eerste, zo gaat het verhaal, al een jaar na de verschijning van Maria aan Jacobus. 

Dat verbaast me niet: Zaragoza is bezaaid met overblijfselen uit de Romeinse tijd, toen het al een belangrijke stad was. Niet ver van de kathedraal zie je de resten van de oude romeinse stadsmuur. 

Binnen in de kathedraal staat een klein Mariabeeld op een zuil. Ze heeft een paarse mantel om. Nuestra Senora del Pilar, Onze-Lieve Vrouw van de Zuil.

Jaarlijks begeven zich miljoenen pelgrims zich naar dit beeld, om het te kussen in de hoop en verwachting dat een wonder zal geschieden. Geïnspireerd door de verschillende mirakels die zich hier hebben voltrokken. Zoals de bommen die tijdens de Spaanse burgeroorlog op de kerk vielen maar niet explodeerden. Of de bedelaar Miguel Juan Pellicer in de zestiende eeuw die dankzij zijn devotie voor het mariabeeld zijn geamputeerde been terug kreeg. Nog een stap verder gaat het verhaal dat het mariabeeld is gemaakt door engelen toen zij Maria van Jeruzalem naar Zaragoza brachten om te verschijnen aan Jacobus. In de 15e eeuw gaf de toenmalige Paus maar liefst zeven jaar aflaat voor een degelijke pelgrimage. En nu biedt het anderhalve kilometer lange plein voor de kathedraal plaats genoeg om hordes moderne pelgrims te ontvangen.

Wonderlijk is het kleine Mariabeeld binnen in de kerk zeker. Vooral door de opstelling in een rijkversierde kapel midden in de kathedraal. Ze is nu de beschermheilige van de stad Zaragoza en de provincie Aragon. Net zoals het Mariabeeld ‘De Zwarte Madonna van Montserrat’, op de route naar Barcelona, de beschermheilige van Catalonië is. 

Er is in de kathedraal van Zaragoza nog veel meer te zien dan het beroemde beeldje. Neem de fresco’s van de Spaanse schilder Francesco Goya. Als geograaf valt mijn oog op heel iets anders. Aan verschillende pilaren hangen groepjes vlaggen van vooral Latijns Amerikaanse landen. De reden daarvoor? 12 oktober. Die datum is zowel de heiligendag van Onze-Lieve Vrouw van de Zuil als de dag waarop Columbus Amerika ontdekte (in feite een van de Bahama’s-eilanden). Het is zowel de nationale feestdag van Spanje als een feestdag in de meeste landen in de Spaanstalige gemeenschap over de wereld. De datum en de kathedraal staan kortom symbool voor de eenheid tussen Spaanstalige volken, die een taal, cultuur en geschiedenis delen: de ‘Hispanidad’. 

Dat verklaart ook waarom er bijna 150 plaatsen in de (vooral Spaanstalige) wereld zijn met de naam waarvan ik nu de herkomst begrijp: Santiago. Genoemd naar de apostel die het fundament legde onder het verhaal van Zaragoza en diens symbool van de Spaanstalige wereld. 

Ik heb zo mijn gedachten bij het aanbidden van een beeld omgeven door dure pracht en praal. Maar dat ‘El Pilar’ een teken is van eenheid en verbondenheid tussen honderden miljoenen mensen, iets wat Jacobus niet had durven dromen, dat idee vind ik mooi.