John & John (1)

Dit jaar kiezen de Amerikanen hun 47e president. Een mooi moment om me te verdiepen in twee vroegere exemplaren. Ik kies de tweede en de 35e. Het zijn twee John’s, beide uit de omgeving van Boston, studeerden alle twee aan de Harvard universiteit en waren lid van de (voorloper van) de Democratische partij. De ene John, John Adams, is min of meer in de vergetelheid geraakt. Met de andere John, Kennedy genaamd, is geen sterveling op aarde onbekend. 

Zeven jaar terug kwam ik langs het standbeeld van John Adams. Ik reed met de Red Line, een metrolijn zuidwaarts vanuit Boston naar de plaats Braintree. Ik heb het niet gezien, al staat het beeld van deze John op 50 meter van het spoor. Te onzichtbaar? Of lette ik niet op hem? Beide kan waar zijn. En haast symbolisch voor het imago van de tweede president van de Verenigde Staten. Weinig mensen weten wie John Adams was. 

Ook ik niet, tot het moment dat ik hem tegenkwam. Zijn verhaal althans. Nota bene in Amsterdam. Daarover later meer.

Op het standbeeld staat de indrukwekkende carrière van de man die leefde aan het eind van de 18e en begin van de 19e eeuw. Farmer, lawyer, patriot, diplomat, First vice- president Second president to the United States. 

Ik was destijds een paar dagen in Braintree, maar kreeg geen lucht van de ex-president die uit deze plaats kwam. Hier in de buurt groeide John op in een boerengezin. Zijn ouders lieten hem rechten studeren aan de Harvard universiteit om advocaat te worden. Toen al een gouden beroep. En advocaat werd hij, in Boston. 

In die stad zag ik zeven jaar geleden hoe mannen verkleed in Engels uniform één van de belangrijkste gebeurtenissen uit de Amerikaanse onafhankelijkheidsstrijd uitbeeldden: de Boston Massacre. Opstandige inwoners van Boston werden neergeschoten door soldaten van het Britse koloniale leger. En wie was de advocaat die deze Engelse militairen verdedigde? John Adams. Was hij een vriendje van de koloniale overheersers? Welnee, het leek hem gewoon een mooie opdracht. Een paar jaar later zou Adams één van de grootste voorvechters van de Amerikaanse onafhankelijkheid worden.

Dat gebeurde na de beroemde Boston tea party. Balen thee in de haven van Boston werden in zee gesmeten door opstandelingen. Een reactie op een wet die gedwongen import van thee uit Engeland voorschreef. Een wet die John zo oneerlijk vond dat hij de zijde van de onafhankelijkheidsstrijders koos. Voorgoed. Onder het pseudoniem Humphrey Ploughjogger schreef vanaf dat moment hij fel anti koloniale artikelen in de Boston Evening Post.

Vandaag ben ik in Washington D.C., de hoofdstad van de VS. Eens zien of ik sporen van John Adams kan vinden. 

Als afgevaardigde van de staat Massachusetts maakte Adams deel uit van het comité dat de Amerikaanse onafhankelijkheidsverklaring schreef. Haast een heilig geschrift. Dus op naar de National Archives, waar het originele exemplaar van die verklaring te vinden is. 

Het is druk in het grote neoclassicistische gebouw aan de National Mall, de groenstrook van een kilometer lang in hartje Washington. Die drukte begrijp ik wel. Want welke rechtgeaarde Amerikaanse patriot wil niet het document zien dat aan de basis lag van het machtigste land ter wereld. Bovendien is de entree gratis. 

In groepjes worden mensen toegelaten tot de Rotunda, een fraai beschilderde koepel, waar het fameuze document in originele staat achter glas te bewonderen is. Samen met andere bepalende documenten als de Constition of the United States en de Bill of Rights. 

Tegenwoordig staan vooral Benjamin Franklin en Thomas Jefferson bekend als de grote namen achter de onafhankelijkheidsverklaring. Maar kijk goed, ook John Adams wordt hier niet vergeten.  Namens zijn staat Massachusetts tekende hij het papier waar hij zelf aan meeschreef  op 4 juli 1776. Independence Day. De Verenigde Staten waren een feit. 

Een enorme muurschildering van kunstenaar Berry Faulkner verbeeld de ondertekening van de onafhankelijkheidsverklaring in dat jaar. Onze John staat zelfverzekerd geportretteerd, de ene hand in de zij, de andere leunend op een stok. 

Je onafhankelijk verklaren is één, het daadwerkelijk zijn is wat anders. Moederland Groot-Brittannië wilde haar rijke kolonie niet zomaar loslaten. En dus had de gloednieuwe staat vrienden nodig die konden zorgen voor militaire, diplomatieke en financiële steun. John Adams reisde af naar Parijs en later Amsterdam om die steun te halen. Tegenwoordig zijn de rollen omgekeerd:  wij kloppen aan bij de VS om toch vooral trouw te blijven aan het NAVO  bondgenootschap.

In Amsterdam vestigde John zich met twee van zijn zoons aan de Herengracht. Op een zonnige dag wandelde ik er naar toe. Een plaquette op het pand zorgt ervoor dat je het goede punt niet kunt missen. Tegenwoordig is het de residentie van de John Adams foundation, een Amerikaans-Nederlands debatinstituut geëerd met zijn naam.

Het viel John destijds niet  mee om de Hollanders hun geldbuidel te laten rammelen, ondanks dat ons land vet verdiende aan de wapensmokkel richting Amerika. Daarover schreef ik eerder op het eiland Sint-Eustatius, waar ons land met een saluut van kanonschoten het eerste land was dat de Verenigde Staten erkende. 

Uiteindelijk zagen een aantal landgenoten in Amsterdam wel handel in die nieuwe staat. Iets verderop aan de Herengracht vind je het pand waar de schatrijke handelaar en geldschieter Jan Willink woonde. John is hier zeker op de koffie geweest. Dankzij de inspanningen van diplomaat Adams leende Jan de Verenigde Staten in 1782 30 miljoen gulden, omgerekend naar is nu is 22 miljard dollar. Indirect hebben we die Marshall hulp na de Tweede oorlog dus eigenlijk zelf betaald. Het woord dollar komt trouwens ook uit ons land, het stamt af van daalder. In datzelfde jaar 1782 werd in Den Haag het eerste vriendschapsverdrag tussen ons land en de VS getekend. Door John Adams van Amerikaanse zijde. In het Nationaal Archief in Den Haag zag ik een paar jaar geleden een met krullende handtekeningen verfraaid exemplaar tentoon gesteld. 

Een goede opleiding voor zijn kinderen moest ook geregeld worden. Zijn zoon Quincy ging in Leiden studeren. In Amerika zou het pand waar een toekomstige president leefde allang een fameuze status hebben gehad. Niet bij ons. Pas anderhalf jaar geleden heeft de burgemeester van Leiden een plaquette onthuld op het pand aan de Langebrug waar John Adams en zijn zoons in Leiden verbleven. Het was voor de meeste Leidenaren totaal onbekend dat hier een latere president van de VS had gewoond. Want dat was de beloning voor een goede opleiding in Leiden. En in de juiste kringen verkeren.  Zo Quincy schopte het tot zesde president van de VS.

John hoopte aan het eind van de achttiende eeuw een hoofdrol te spelen bij de vredesonderhandelingen met de Engelsen, maar Benjamin Franklin en Thomas Jefferson gingen met die eer strijken. Balen voor hem.

Aan de andere kant van de oceaan lagen de betere kansen. Daar was het politieke proces na de onafhankelijkheid verworden tot een strijd tussen twee partijen, de Democratisch-Republikeinse Partij van Thomas Jefferson en de Federalistische partij van Alexander Hamilton. 

De eerste stond vooral voor individuele vrijheid en zo min mogelijk overheidsbemoeienis, de tweede voor een sterke centrale overheid. De eerste visie was dominant in het agrarische zuiden, de tweede in het industriële noorden. Los van de partijnamen is deze tweedeling in maatschappijvisie de essentie van het Amerikaanse politieke systeem gebleven. Nu kennen we ze onder de namen Democraten en Republikeinen.  160 jaar geleden was deze tweedeling in visies een belangrijke aanleiding voor een burgeroorlog in het grote land. In 2021 leek het bijna weer zover. De gids die ons rondleidt in het Capitool geeft een simpel antwoord op de vraag waar de opstandelingen waren in het regeringsgebouw: “ze waren overal”. 

Adams was een visiegenoot en partijgenoot van Hamilton. Vrienden waren ze niet. Daarentegen ging Adams vriendschap met Jefferson teloor door hun concurrerende politieke ideeën. Adams was ook geen gemakkelijke man. Weliswaar intelligent en handig in diplomatie, het was ook  iemand met een stekelig en humeurig karakter. 

Bij de eerste Amerikaanse verkiezingen won George Washington, die daarna voor altijd zou shinen op dollarbiljetten, koffiebekers, munten, straten en pleinen. Als ultieme prijs zou hij zijn naam aan de hoofdstad van de natie geven.  Het werd geen Adamsville. John moest genoegen nemen met het vicepresidentschap, een rol diep in de schaduw van de nummer één leider. Iets wat eigenlijk altijd zo is gebleven. 

Maar bij de verkiezingen van 1796 stond de partij van Alexander Hamilton op winst. De man zag in dat Adams de beste papieren had voor het presidentschap en maakte ruimte voor hem om het pluche te betreden. John Adams had het helemaal geschopt tot president van de VS. Maar de tweede president van de VS is als de tweede man op de maan: wie kent zijn naam nog? Als troostprijs zijn in de VS een aantal county’s, bergen, marineschepen en een dorpje in de staat New York naar hem genoemd.

Toch zou John op één punt de eerste zijn: hij was de eerste president in het Witte Huis. Dus daar wil ik ook heen. Het kostte me wat moeite dat pand te kunnen bezoeken. Het vergde een hele procedure en zeker als niet Amerikaan wat creativiteit om een uitnodiging te krijgen, maar het lukte. Tien dagen voor mijn vertrek naar de VS kwam de officiële White House Tour Pass bevestiging in mijn mailbox. Compleet met handtekening van Joe Biden. Een digitale weliswaar, maar toch. 

Aan de enorme rij te zien ben ik niet de enige die zo’n persoonlijke uitnodiging heeft gehad. Langzaam kruipt de slang van bezoekers voort onder wakend oog van de in zwart geklede jongens en meiden van de secret service. Checkpoint 1, daarna 2 en 3 en tot slot de screening op wapentuig en dergelijke. Ik ben binnen. Verwacht niet in het Oval Office te komen, het gaat niet verder dan een serie ruimtes in het oostelijk deel van het gebouw. Maar toch. 

John Adams betrok het Witte Huis in 1800. Het was nog niet afgebouwd, ongemeubileerd en met een lekkend dak. Desondanks beviel het hem hier wel.

Op zijn tweede avond in het vochtige, nog niet af gebouwde huis schreef hij zijn vrouw “before I end my letter, I pray Heaven to bestow the best of Blessings on this House and all that shall hereafter inhabit it. May none but honest and wise Men ever rule under this roof.”

Ik neem een kijkje in de East Room. Hier liet Abigail, de vrouw van John Adams in 1800 haar was te drogen. De ruimte was toen nog niet af. Later was deze zaal het toneel van grote gebeurtenissen, met als meest recente voorbeeld het tekenen van de zogenaamde Obamacare wetgeving door de gelijknamige president in 2010 

Ik vind nog wat sieraden in een vitrine die vermoedelijk van Abigail zijn geweest. Verder weinig spullen uit die tijd. Logisch, het Witte Huis was nog amper af, de uitzet van de Adams stond nog voor een groot deel in Philadelphia . En later na het presidentschap van Adams fikte het Witte Huis in 1814 ook nog af toen de Engelsen, die hun kolonie niet goed konden missen, Washington in brand staken. Een verkoold stukje Witte Huis vind je nog in het Museum of America History, niet ver hier vandaan.

Desondanks, wie goed zoekt vindt wandelend door de kamers die je in dat beroemde Witte Huis mag bezoeken uiteindelijk in de Green Room een artefact van de familie. Een zilveren kan uit circa 1785. Het staat wat onopvallend op een tafel. Best een lelijk ding eigenlijk. Maar naar de smaak van toen was het wel wat. 

John’s belangrijkste wapenfeit als president in dat Witte Huis: hij wist een bijna oorlog met Frankrijk te voorkomen. Niet niks.

Helemaal aan de andere kant van de enorme groene strook die de Mall of America tot hartje Washington maakt staat dat andere kapitale huis, het Capitool. Tijdens de regeerperiode van Adams werd het in gebruik genomen. Er op af dus.

Binnen onder de reusachtige koepel staar ik even in het rond naar de schilderijen langs de wand. En ja, op het schilderij van John Trumbull uit 1812 met de titel The signing of the declariotion of indipendence zie ik een kleine, kalende en een beetje gezette man. John Adams, weer met de hand in de zij. 

Mooi hoor de zalen in het Capitool. Een onderdoorgang brengt me bij een nog indrukwekkender deel van het gebouw. De bibliotheek van het Congres. Gesticht in 1800 met een subsidie van 5000 dollar van wederom president Adams. Goed geïnvesteerd. Een plek waar je even stil staat, waar de tijd ook stil lijkt te hebben gestaan. 

Toeval bestaat niet zeggen ze wel eens. Precies op de dag af 50 jaar na het tekenen van de onafhankelijkheidsverklaring overleed John Adams op 4 juli 1826. Terug bij af op zijn boerderij in Braintree. En niet alleen hij, ook zijn ideologische rivaal, de Founding Father Thomas Jefferson. Ja, op exact dezelfde dag. 

Misschien was het een teken dat deze unieke democratie op onze aardbol iets van betekenis is. Ik hoop dat ze dat aan de overkant van de plas zo zien. En het blijven koesteren. Misschien doen wij het dan ook.