Kapmes en tandwiel

De verovering van Luanda door de Nederlanders in 1641 had een interessant gevolg. Tijdelijk werden de Portugezen een stukje teruggedreven, het binnenland in. Het contact met de lokale bevolking werd daardoor voor hen veel intensiever. Misschien verklaard dat waarom de Portugezen later zo moeilijk afscheid konden nemen van hun kolonie. Pas in 1975 werd Angola, als een van de laatste landen in Afrika, onafhankelijk.

Angola is een groot vierkant land in het zuidwesten van Afrika. Net zo groot en vierkant als Egypte. Ruim  een miljoen vierkante kilometer. Ingeklemd tussen Namibië, Zambia en Zaïre. Rijk aan grondstoffen, daar heb je het weer. Hoe moet zo’n land uitgestrekt en begerenswaardig ineens op eigen benen kunnen staan. Dat ging dus ook niet. Een burgeroorlog brak uit, die 30 jaar zou duren. De strijdende partijen werden ‘geholpen’ door de Verenigde Staten, die hun stroman Zuid-Afrika stuurden en de Sovjet-Unie, die Cuba voor dat karretje spanden. De prijs: een half miljoen doden en miljoenen gewonden. Angola is een land van grote getallen. Nog altijd vallen er slachtoffers omdat het land bezaaid was met meer dan 10 miljoen landmijnen. De communistisch georiënteerde ‘People's Movement for the Liberation of Angola’ (MPLA) kreeg na de onafhankelijkheid  het regeringsheft in handen en heeft dat bijna 45 jaar later nog steeds. De communistische invloeden zie je aan de symboliek in de nationale vlag, die doet denken aan de hamer en sikkel van de Sovjet-Unie. Het rood op de vlag van Angola staat voor het bloed dat vloeide tijdens de strijd.

Dat niet alleen mensen leden onder de oorlog leer ik in Kissama National Park, zo’n 100 kilometer ten zuiden van de hoofdstad. Ooit stond dit park bekend om zijn rijkdom aan diersoorten. Na de burgeroorlog was er letterlijk geen beest meer te bekennen. In 2001 startte de Kissama Foundation operatie ‘Noah’s Ark’: wilde dieren uit overbevolkte parken in Botswana en Zuid-Afrika werden naar hier overgebracht. Het werd de grootste verplaatsing van wilde dieren ooit in de geschiedenis. En inderdaad, de game drive die ik maak door het park toont me het resultaat: in een paar uur tijd zie ik heel wat dieren voorbij komen. Antilopen, buffels, zebra’s, apen en giraffen. Een prachtig gebied. En geen Kruger park taferelen: we hebben dit grote park helemaal voor onszelf. Er is verder niemand.

Toerisme is dan ook niet van economische betekenis voor Angola. Het land is er ook niet op ingesteld. Het leeft van andere dingen. De landbouw natuurlijk, een sector waarin het gros van de inwoners werkt. Daarom zie je een kapmes op de vlag van Angola.  En van de export. In de zeventiende eeuw waren het slaven, later werd het  diamant. In de twintigste eeuw werd olie het voornaamste export product. Dat is het nog steeds.

Olieproducerende ontwikkelingslanden zijn vaak te herkennen aan hun hoofdstad. Glimmende gebouwen in het zakencentrum en sloppenwijken daaromheen. Luanda is geen uitzondering. Aan de Marginal, de weg in het centrum langs de baai van Luanda, wordt het prachtige koloniale gebouw van de National Bank of Angola omringd door wolkenkrabbers. Verschillende zijn er in aanbouw.

Angola heeft een van de snelst groeiende economieën ter wereld en tegelijkertijd een lage levensstandaard en levensverwachting. Zeker buiten de steden leeft een groot deel van de bevolking in armoede.

Ik moet een beetje oppassen waar ik rondloop in Luanda. De berichten over de veiligheidssituatie lopen uiteen. De officiële reisadviezen geven stelselmatig aan dat het een gevaarlijke stad is met kans op berovingen. Mensen in de stad zelf zeggen mij dat dat wel meevalt en je er best rond kunt lopen. Toch ben ik op mijn hoede.  Gelukkig gebeurt er niks. Ik wandel door een typisch Afrikaanse stad. Buiten het glimmende zakencentrum oogt het allemaal wat verloederd. Druk verkeer, veel mensen. Luxe auto’s, afgebladderde appartementen. Gaten in de weg en scheve stoepen. En waar je ook kijkt zie je spullen die worden versleept. Overal is handel op straat.

Het gaat de laatste jaren een beetje de goede kant op met Angola. De levensstandaard gaat omhoog, de kindersterfte daalt, meer kinderen genieten onderwijs, de economie buiten de olie-export groeit. Tegelijkertijd blijft corruptie een serieus probleem en neemt de kloof tussen rijk en arm nog niet af.

Sergio Filipe, de CEO van Siemens Angola ziet genoeg kansen voor het land. Angola heeft een geheim wapen, zegt hij in een interview. Haar jonge bevolking. Zij vormt een groot reservoir aan arbeidspotentieel zegt hij. Nu zijn we nog afhankelijk van een groot aantal expats. Als we deze jongeren goed weten op te leiden kunnen zij het heft zelf in handen nemen. Vorig jaar is een nieuwe wet aangenomen die investeerders verplicht werknemers uit Angola in dienst te nemen. Onder goede arbeidsvoorwaarden. Ik lees meer optimistische artikelen over de toekomst van ‘the world’s richest poor country’.  Het doet me denken aan mijn reis naar Soedan twee jaar geleden. Hoop op een nieuwe, jonge generatie die het gaat maken. Dat zou mooi zijn. Het tandwiel op de vlag van Angola staat voor de arbeiders en de industrie. Het kan best nog een zetje gebruiken.