Hoofdstad van de wereld
18 maart 2018 - Toledo, Spanje
De slag bij Toro in 1479 was een belangrijke overwinning voor de Spaanse Katholieke Koningen op de Portugese koning Afonso V. Galicië, het noodwesten van Spanje, werd bij het machtige Castilië gevoegd. Het Spaanse koninkrijk begon vorm te krijgen.
Als dank liet het koningspaar Ferdinand II van Aragon en Isabella I van Castilië in de hoofdstad Toledo een prachtig klooster bouwen. San Juan de los Reyes is nog steeds een topmonument in een van de oudste steden van Spanje. In de beroemde en veel gefotografeerde kloostergang hangt nog steeds een serene sfeer. Zeker vandaag in het late zonlicht dat binnen schijnt.
In zekere zin verdient Toledo de titel hoofdstad van Europa, of zelfs van de wereld. Hier lag in de vijftiende eeuw het centrum van de macht ten tijde van de Katholieke Koningen. De Reconquista, de herovering van het Iberische schiereiland op de Moorse heersers werd in deze tijd voltooid. De eenheid van het Spaanse rijk werd verzekerd. Dochter Johanna van Castilië en later kleinzoon Karel V bouwden een groot Europees keizerrijk waar behalve Spanje, Duitsland, Oostenrijk, Italië ook de Nederlanden deel van uitmaakten.
Het was in deze tijd dat Columbus groen licht kreeg van Isabel van Castilië voor zijn beroemde ontdekkingsreis naar Amerika. Kort na zijn terugkeer in Spanje, werd het verdrag van Torsedillas gesloten: Spanje en Portugal verdeelden hun invloedssferen over de aarde. 500 km ten westen van de Kaapverdische eilanden werd een denkbeeldige lijn getrokken: de nieuwe wereld ten westen daarvan was voor Spanje, ten oosten voor Portugal. Een lijn die de toekomst van menig land in Amerika, Azië en Afrika zou bepalen.
Toledo straalt nog steeds grandeur uit. De compacte binnenstad is in zijn geheel aangewezen als UNESCO werelderfgoed. Ooit leefden hier Christenen, Moslims en Joden samen binnen de stadsmuren. Dat zie je terug aan de verschillende bouwstijlen. Niet aan de mensen, want de twee niet-christelijke bevolkingsgroepen zijn in de eeuwen na de Reconquista grotendeels verdreven. Dat begon al met het Verdrijvingsedict dat het Katholieke Koningspaar in 1492 uitvaardigde: alle joden moesten het land uit. De overtuiging dat de moeizaam verworven katholieke eenheid van Spanje ten koste van alles behouden moest blijven leidde tot deze draconische maatregel. Het verdrijven van een volk om nationale eenheid te behouden: we doen het nog steeds.
In de zestiende eeuw verplaatste Philips II de hoofdstad van Spanje naar Madrid. Toledo bleef nog een tijd belangrijk, maar verloor langzaam zijn betekenis. Tegenwoordig is het de favoriete dagtrip vanuit Madrid. Toledo straalt weer een internationale sfeer uit, nu door duizenden toeristen.
Op de Plaza de Zocodover, het centrale plein van de stad, hebben gidsen het druk met alle groepjes toeristen. Ze zullen vast vertellen hoe hier ooit verschillende bevolkingsgroepen vreedzaam naast elkaar leefden. En misschien vertellen ze erbij dat tegenwoordig weer kan. Maar Toledo is verre van de hoofdstad van de wereld. Vreedzaam samenleven? Hier misschien. Elders in de wereld is het vooral een mooi streven. Daar moet ik aan denken als ik een eindje buiten Toledo in de plaats Consuegra bij een ander beroemd monument sta. De windmolens uit de verhalen van Don Quichot. Het waait hier hard, heel hard. Ik heb moeite me tegen de wind staande te houden. “Wil je vechten tegen ons?”, lijken ze te zeggen. “We blazen je zo omver”.
